Dawne od A do Z

Dawne od A do Z

16/4/2024

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
(hasła lokalne z terenu powiatu dębickiego)

wydany Pod Redakcyą

  • Filipa Sulimierskiego, redaktora Wędrowca, magistra nauk fizyczno-matematycznych b. Szkoły Głównej Warszawskiej.
  • Bronisława Chlebowskiego, magistra nauk filologiczno-historycznych b. Szkoły Głównej Warszawskiej.
  • Władysława Walewskiego, obywatela ziemskiego, kandydata nauk dyplomatycznych uniwersytetu dorpackiego.

Skład główny w Redakcyi Wędrowca, ulica Nowy Świat Nr. 59

Zamiast wstępu

Pierwszy tom tej książki, opisującej ziemie Rzeczpospolitej sprzed rozbiorów, ukazał się w 1880 roku w Warszawie. Inicjatorem i wydawca był Filip Sulimierski, redaktor pisma Wędrowiec. Do współpracy zaprosił Bronisława Chlebowskiego ze Szkoły Głównej Warszawskiej i Władysława Walewskiego; ten drugi został współwydawcą słownika.

Znalazły się tam także obszernie opracowane hasła dotyczące Galicji, w tym ziem ówczesnych powiatów ropczyckiego i pilzneńskiego. Wszystkie te, odnoszące się do terenu obecnego powiatu dębickiego, zamieszczamy poniżej.

Książka w 15 tomach wydawana była do roku 1902, co świadczy, jaki ogrom pracy włożyli w to dzieło jej autorzy.

Hasła dotyczące Galicji, odnoszące się do terenu naszych obu ówczesnych powiatów opracowali trzej autorzy. Pierwszym był Bronisław Gustawicz (1852-1916), nauczyciel geografii i historii w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, znany krajoznawca, taternik, przyrodnik, od 1882 r. członek Komisji Fizjograficznej i Antropologicznej Akademii Umiejętności. W słowniku jest autorem głównie haseł opisujących rzeki i wzniesienia, rzadziej miejscowości.

Te ostatnie wyszły przede wszystkim spod pióra Maurycego Maciszewskiego (1847-1917), nauczyciela historii i geografii z gimnazjum w Tarnopolu.

Kilka innych opracował Ludwik Dziedzicki (1844-1903), profesor ze Lwowa. I jeszcze Stanisław Majerski, który jest tylko autorem jednego, ale obszernego hasła – Wisłoka.

W tekście pojawiają się drobne błędy, np. Pustynia zaliczona została do powiatu pilzneńskiego, choć leżała oczywiście w ropczyckim. Nie prostowaliśmy ich, także innych nieścisłości, których jak na tak obszerną publikację, nie ma wielu. Także różna pisownia powiatu pilzneńskiego, albo pilźnieńskiego, albo pilzneńskiego to efekt zachowania oryginalnego brzmienia tekstu.

Ryszard Pajura

Tom I

Warszawa, nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1880

Bączalka, Bonczalka, wś, pow. pilźnieński, tuż pod Brzostkiem, w par. rz. kat. Siedliska.

Bączalka, potok, także Konikiem zwany, strumyk mały, wypływa z lesistego wzgórza we wschodniej stronie wsi Bączalki w pow. pilznieńskim. Płynie w kierunku północno-zachodnim przez dobra leśne, odgraniczając obszar gminy B. od Grudnej górnej i w obrębie gminy Smarzowy wpada po półmilowym biegu do Lipinki, dopływu Kamienicy. Br.G.

Bielowa, wś, pow. pilzeński, tuż pod Pilznem i w par. rzym. kat. Pilzno.

Bobrek, przysiółek wsi Zawady.

Bobrowa, wś, pow. pilzeński, o 1 kil. od Dębicy, ma 2422 morg. rozl., 1949 roli ornej; 176 dm., 943 mk.; parafia łacińska w Przecławiu. B. leży w równinie, w glebie piaszczystej. Obszar dworski należy do państwa dębickiego hr. Raczyńskich.

Bobrowska Wola, wś, pow. pilzeński, o 1 kil. od Dębicy, w par. rz. kat. Przecław.

Borek, przysiółek Zawady.

Borowa (z Katarami), wś, pow. pilzeński, ma 1741 m. rozl., w tem 1383 morg. roli ornej, 205 dm., 1041 mk., parafia w Zasowie; położenie pagórkowate, gleba żytnia, urodzajna. M.M.

Braciejowa, wś, pow. ropczycki, ma 2504 mor. rozl., w tem 1413 m. lasu, 86 dm.,592 mk.; parafia łacińska w Gumniskach, kasa pożyczkowa gminna. B. leży w równinie, w glebie żytniej. Obszar dworski należy do klucza dębickiego hr. Raczyńskich.

Brzeźnica (z Wolą Brzeźnicką), wś, pow. ropczycki, 1957 morg. rozl., w tem 1047 roli ornej, 116 dm, 661 mk.; parafia dek. ropczyckiego w miejscu (1863 wiernych). Dawniejszy kościół paraf. według autentycznych dokumentów poświęcony przez św. Stanisława, bisk. krakowskiego. Teraźniejszy drewniany kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, wybudowany został około r. 1600 przez Stanisława z Bobrku Ligęzę. Szkoła ludowa filialna, położenie pagórkowate, w glebie żytniej. Obszar dworski należy do państwa dębickiego hr. Raczyńskich.

Brzostek, mko, pow. pilzeński, w Galicyi, położenie pod 39o2’ dł. wsch., a 49o11’ szer. półn., o milę od Kołaczyc, zajmuje 720 m. gruntu, w tem 639 m. roli ornej; 150 dm., 1121 mk. a mianowicie 513 męż., 608 kob.; rz. katolików 763, a izraelitów 358. Siedziba c.k. sądu pow., notariatu, urzędu pocztowego, telegraficznego, posterunku żandarmerii, dekanatu i rz. kat. urzędu paraf. Dawniej parafia była w Kleczycach, lecz już Starowolski w r. 1655 zamieszcza B. pomiędzy samoistnemi parafiami. Kościół parafialny 1326 już istniał, obecny murowany pod wezwaniem Znalezienia św. Krzyża, zbudowany w r. 1816, poświęcony w r. 1826. Oprócz tego w kaplicy na cmentarzu odbywają się msze św. Fundusz ubogich niewiadomo przez kogo, kiedy i na mocy jakiej fundacyi założony celem utrzymania 7 ubogich. Majątek zakładowy tego funduszu składa się z 6 m. gruntu i obligacyj wartości 1260 złr. Szkoła ludowa 4-klasowa z 4 nauczycielami, lekarz i apteka. B. leży na pagórku niedaleko Wisłoki, przy gościńcu rządowym łączącym Tarnów z Jasłem, o 38 kil. od Tarnowa. Z wyjątkiem kilku murowanych kamienic, domy drewniane bezpiętrowe. Gmina miejska posiada 30000 złr.; dochód miejski w r. 1877 wynosił 3250 złr. Ludność trudni się przeważnie rolnictwem, po części tylko przemysłem garncarskim i handlem. W B. odbywa się rocznie 12 jarmarków a co drugi wtorek targ. Na obszarze dworskim, który jest własnością funduszu religijnego, znajduje się tartak parowy. B. był spustoszony przez Węgrów w r. 1474. W B. urodził się 1833 słynny malarz A.Gryglewski. Dekanat rz. kat. brzostecki dyecezyi przemyskiej liczy 9 parafij a 24612 wiernych; parafia brzostecka ma 3839 wiernych. F.S.

Budyń, wś, pow. pilzeński, o jeden kil. od Pilzna, w par. rz. kat. Zwiernik.

Bukowa, wś, pow. pilzeński, w par. rz. kat. Brzostek, o 5 kil. od Brzostka.

Chotowa, wieś, pow. pilzeński, o 4 kilom. od Dębicy, w parafii rzymsko-katolickiej Straszęcin.

Czarna, wś, pow. pilzeński, 1389 mor. rozl., w tem 803 m. roli ornej, 115 dm., 546 mk., paraf. w Zassowie, kasa pożyczkowa gminna, gorzelnia; leży w piaszczystej równinie; w Cz. znajduje się stac. kolei żel. Karola-Ludwika i szosa powiatowa do Pilzna. St. dr. żel. leży między Wałkami a Dębicą, o 99 kil. od Krakowa.

Czarny, potok, wypływa w obr. gminy Głobikowej w pow. Pilzno, płynie na płd. między Głobikową i Grudną, następnie przez Grudną Dolną, gdzie w lew. brz. łączy się z potokiem Lipnikami, a we wsi Smarzowej po 6 kil. biegu uchodzi z pr. brz. do Kamienicy, dopływu Wisłoki.

Dąbrówka, potok, nastaje w obrębie gminy Jastrzębki starej, w powiecie pilznieńskim, z dwóch strug, jednej płynącej przez sam środek wsi Jastrzębki starej, drugiej zaś tryskającej w Wielkim Lesie za browarem. Łączą się one poniżej wsi Jastrzębki. Płynie zrazu na wschód, potem na północny wschód przez gm. Przerytybor, następnie przez terytorium gm. Dąbia, gdzie z prawego brzegu przyjmuje potok od Dąbia płynący, a zebrawszy wodę ściekającą od Dąbrówki, przerzyna obręb tejże wsi, potem przechodzi ustawicznie łąkami śród domostw płynąc, w obr. gminy Rudy, w której przyjmuje nazwę p. Ruda. Minąwszy Grzybów i Podlesie, we wsi Zgórsku wpada z prawego brzegu do potoku Partyńskiego. Długość biegu 22’5 kil.

Demb… Wszystkie polskie nazwy miejscowości, niewłaściwie pisane niekiedy przez Dem…, zamieszczamy pod Dę…

Tom II

Warszawa, nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1881

Dębica, mko położone pod 50o1’ szerok. a 39o2’ długości, nad rzeką Wisłoką, powiat ropczycki, ma 1232 morgów rozległości. 286 domów, 1307 mieszk. męż., 14552 kob., razem 2759 mk., z których 450 katol. a 2309 izrael. Siedziba sądu powiatowego, posterunku żandarmerii, notariatu, urzędu pocztowego i telegrafu. Paraf. łac. w miejscu, należy do dek. ropczyckiego. Kościół par. murowany, erygowany r. 1318, poświęcony niewiadomo kiedy pod wezwaniem św. Jadwigi i Małgorzaty. Kahał izraelicki wraz z synagogą. Fundusz ubogich niewiadomo przez kogo, kiedy i na mocy jakiego rozporządzenia założony celem wspierania ubogich. Majątek zakładowy funduszu składa się z 6 morg. gruntu i 3,000 złr. w obligacjach. Szkoła ludowa 4-klas. Jeden lekarz, dwóch chirurgów i apteka. Gmina miejska posiada tylko 3000 złr. majątku. D. leży przy gościńcu rządowym wiedeńskim a nadto jest punktem wyjścia drogi krajowej do Tarnobrzega i Nabrzezia. W miejscu jedna z główniejszych st. kol. żelaz. Karola Ludwika (o 111 kil. od Krakowa) z obszernemi zabudowaniami i magazynami i z dość pięknym dworcem osobowym. Zakłady przemysłowe w D. są: młyn parowy, tartak parowy, fabryka zapałek, mydlarnia, huta szkła i gorzelnia. Ożywiony ruch handlowy, szczególniej przez transport towarów do kol. żel. Ludność utrzymuje się przeważnie z przemysłu i handlu. Pomimo tak korzystnych warunków ekonomicznych miasto jest ubogie, posiada zaledwie kilka domów porządniejszych murowanych, zresztą same nędzne lepianki, zamieszkałe przez ludność ubogą izraelską. Obszar dworski należy do klucza dębickiego, własność hr. Raczyńskich, którego punktem centralnym jest pałac w Zawadzie, o 4 kil. od Dębicy. M.

Dęborzyn z Ryłowcem, wś, pow. pilzneński, o 6 kil. na pd. od Pilzna, a 10 kil. na pn.-zach. od st. pocz. Brzostek. Parafia rz.-kat. w Przeczycy. Dm. 53, mk. 410. Własność większa obejmuje roli ornej 300, łąk i ogrodów 6, pastwisk 16, lasu 78 m.; własność mniejsza roli ornej 297, łąk i ogr. 12, pastw. 70, lasu 24 m. Kasa pożycz. gm. z kapit. 334 zł. Własność Henryki Wisłockiej. Lu. Dz.

Dębowa, wś, pow. pilzneński, o 14 kil. na płd. od Pilzna, a 6 kil. na płd-zach. od st. pocz. Brzostek. Parafia rzym.-kat. w Jodłowej, dm. 102, mk. 614. Własność większa obejmuje roli ornej 299, łąk i ogr. 24, pastwisk 28, lasu 306 mk.; włościanie mają roli ornej 603, łąk i ogr. 27, pastw. 61, lasu 33 m. Szkoła filialna, kasa pożycz. gm. z kapitałem 1160 zł. Własność Apolonii Jordanowej. Lu. Dz.

Dobrków z Łabuziem, wieś, pow. pilzneński, o 3 kil. na wschód od st. p. w Pilźnie. Parafia rz. kat. w miejscu. Dm. 41, mk. 272. Obszar dworski posiada roli ornej 169, łąk i ogrodów 12, pastwisk 13 m.; włościanie roli ornej 162, łąk i ogrodów 12, pastwisk 37, lasu 5 m. We wsi szkoła etatowa jednoklasowa i kasa pożyczkowa z kapitałem 90 złr.

Dulcza wielka z Wolą dulecką, wś, pow. pilzneński, o 25 kil. na płn. od Pilzna, o 4-5 kil. od st. poczt. w Radomyślu. (…) Własność wiek. ma roli orn. 474, łąk i ogr. 119, pastw. 64, lasu 1356 mr. (…) Właściciele większej posiadłości hr. Raczyńscy z Dębicy.

Dulczówka, wś, pow. pilzeński, o 1 kil. na płd. zach. od stacji poczt. i parafii rzym. kat. w Pilźnie. Dm. 179, mk. 1073. Własność większa obejmuje roli ornej 335, łąk i ogrodów 15, pastwisk 39, lasu 17 mor.; własność mn. roli ornej 1034, łąk i ogrodów 66, pastwisk 116, lasu 68 mor. Właściciel większej posiadłości Jan Kochanowski. Lu. Dz.

Dzwonowa, wś, pow. pilzneński, o 7,5 kil. od st. poczt. i parafii rzym. kat. w Pilźnie. Dm. 59, mk. 358. Własność większa obejmuje roli ornej 165, łąk i ogrodów 7, pastwisk 30, lasu 2 mr.; własn. mniej. roli orn. 329, łąk i ogr. 38, past. 54, lasu 5 mr. We wsi kasa pożyczk. gm. z kapitałem 170 zł. Lu. Dz.

Galicyjska kolej Karola Ludwika idzie z Krakowa, gdzie łączy się z koleją północną, na Bochnię, Tarnów, Dębicę, Sędziszów, Rzeszów, Łańcut, Przeworsk, Jarosław, Radymno, Przemyśl, Mościska, Sądową, Wisznię i Gródek do Lwowa; ze Lwowa na Krasne do Brodów, a z Krasnego na Złoczów, Zborów i Tarnopol do Podwołoczysk. (…)

Gawrzyłowa, dolna i górna, wś w powiecie ropczyckim, o 0,5 kil. na południe od Dębicy oddalona, należy do sądu pow., parafii rzym. kat. i urzędu pocztowego w Dębicy. Mieszk. 674. Większa posiadłość wynosi 428 m. roli, 102 m. ogrodów, łąk i pastwisk i 644 m. lasu; mniejsza pos. 389 m. roli, 121 m. łąk, ogrodów i pastwisk i 90 morg. lasu. Za Długosza (III, 261) własność Jana Gryffa.

Gębiczyna, także Gembiczyna, wś nad Wisłoką w pow. pilzneńskim, należy do sądu pow. i urzędu pocztowego w Pilznie, zkąd jest o 1 kil. oddalona, a do parafii rzym. kat. w Dobrkowie; liczy 420 mk. Większa pos. wynosi 207 m. n. a. roli 43 m. ogrodów, łąk i past. i 369 m. lasu; mniejsza pos. 346 m. roli, 83 m. ogrodów, łąk i pastwisk i 31 m. lasu.

Głobikowa, dolna i górna wś. w pow. ropczyckim w okolicy górzystej po prawym brzegu Wisłoki między Brzostkiem a Pilznem i Dębicą. Góra Kamieniec na północ od Głobikowy leżąca ma 460 metr. wysokości. W Głobikowy górnej oznaczonej także jako Głobikówka znajdują się kopalnie węgla kamiennego. Głobikowa należy do sądu pow. i urzędu poczt. w Pilźnie, a parafii rzym. kat. w Gumniskach, ma kasę pożyczkową gminną z kapitałem 119 zł. i liczy 410 mieszk. Większa pos. wynosi 417 m. roli, 30 mr. ogrodów i łąk, 53 m. pastwisk i 329 m. lasu, mniejsza pos. 347 m. roli, 37 m. ogrodów i łąk, 52 m. pastwisk i 25 m. lasu. Za Długosza (II, 265) należała do Jana Podgrodzkiego h. Gryf.

Głobikówka, wś, pow. pilzeński, par. Gumniska, o 1,3 kil. od Pilzna.

Głodomank, dawna nazwa Braciejowy w pow. ropczyckim.

Głowaczowa (z Gołemkami i Przyborowiem), wś w pow. pilznieńskim, należy do parafii rzym. kat. w Strasięcinie, sądu pow. w Pilźnie  a urzędu poczt. w Czarny. Okolica Głowaczowa jest pokryta lasami szpilkowemi, przez które przechodzi kolej arcyks. Karola Ludwika. Mieszk. ma 770 i kasę pożyczkową z kapitałem 162 zł. w. a. Większ pos. wynosi 689 m. roli, 63 m. ogr. i łąk, 103 m. past. 1175 m. lasu; pos. mniejsza 675 m. roli, 120 m. ogrodów i łąk, 258 m. pastw. i 25 mr. lasu.

Gogołowski potok, także Przyrwą zwany, wypływa w południowo-wschodniej stronie wsi Gogołowa w pow. jasielskim , zpod wzgórza Gogołowa (459 m.); płynie w kierunku zachodnim wzdłuż gościńca Brzostek-Frysztak, po południowej jego stronie, przez Gogołów, Januszkowice, Opacionkę i minąwszy Klecie, już w obrębie Skurowej uchodzi z pr. brz. do Wisłoki. Długość biegu 10 kil. Przyjmuje liczne strugi tak od południa spływające z wzgórza januszkowickiego (404 m.), jak od północy; między niemi Koziacki potok. Br. G.

Gołemki, przys. Głowaczowy w pow. pilźnieńskim, w okolicy zarosłej lasem sosnowym, przy kolei Karola Ludwika, ma 229 mieszk.

Gołęczyna (ze Złotoryją), wieś w pow. pilznieńskim, par. rzym. kat. w Dobrkowie, liczy 382 mk. Większa pos. wynosi 142 mr. roli, 6 m. ogrodu, 60 m. pastw. i 569 m. lasu; mniej. 313 m. roli, 17 mr. łąk., 74 m. pastw. i 13 m. lasu.

Góra motyczna, wieś na lewym brzegu Wisłoki w pow. pilzneńskim, należy do sądu pow. i urzędu poczt. w Dębicy a parafii rzym. kat. w Straszęcinie. Liczy 731 mieszk. rzym. kat. wyznania. Większa pos. (hr. Raczyński) wynosi 304 m. n. austr. roli, 25 m. ogrodów i łąk, 18 m. pastwisk i 92 m. lasu; mniejsza pos. 920 m. roli, 119 m. ogr. i łąk i 84 m. past.

Gorzejowa dolna i górna, wś w pow. pilznieńskim, należy do parafii rzym. kat. w Siedliskach (Bogusz) a urzędu poczt. w Brzostku, skąd jest 1,5 kil. odległą. Mieszk. rzym. kat. 503. Większa pos. ma 316 m. n. a. roli, 17 m. ogr. i łąk, 47 m. pastw. I 194 m. lasu; mniejsza pos. 529 m. roli, 26 m. łąk i ogr., 104 m. pastw. i 11 m. lasu. Kasa pożyczkowa gminna ma kapitału 436 zł. w.a.

Grabiny, wś w pobliżu ujścia potoku Grabiny do Wisłoki i stacyi kolei Karola Ludwika w Dembicy, w pow. pilzneńskim, parafii rzym. kat. w Straszęcinie, 443 mieszk. Większa pos. ma 447 m. n. a. roli, 26 m. ogr. i łąk i 39 m. past.; mniejsza pos. 610 m. roli, 46 m. ogr. i łąk i 154 m. past. Wspomina ją Długosz, Lib. benef., II, 261.

Grabiny, znaczna rzeka, w średnim biegu także Czarną zwana, nastaje na moczarowatych łąkach na granicy gmin Lisiej góry a Zaczarnia, w pow. tarnowskim; płynie granicą tychże gmin na wschód; przechodzi w obr. gm. Żukowic starych i nowych, gdzie w lew. brz. zabiera potok Jabłoniec z Jastrzębskim pot.; poczem tworząc gr. gm. Jawornika i Katar z jednej, a Ździarów z drugiej strony, płynie w niezmiennym kierunki wschodnim, śródleśnemi łąkami, i dostaje się w obr. gm. Czarna, od której przybiera nazwę rzeki Czarnej; przechodzi gminy Głowaczową, Grabiny i Straszęcin, w obrębie którego uchodzi z lew. brz. do Wisłoki. Długość biegu 21 kil. Ze znaczniejszych dopływów z lew. brz. są Jabłoniec, Borowy p. i Wolski p. Wzniesienia zwierciadła wody tej rzeki wskazują liczby następujące: 223 m. (źródła), 219 m. (ujście strugi od Żukowic starych płynącej), 218 m. (ujście strugi od Wałek idącej), 208 m. młyn w Głowaczowej, 194 m. (ujście do Wisłoki). Br.G.

Grabówka, koło Podegrodzia, wś w okolicy pagórkowatej lesistej, w pow. pilzneńskim, należy do par. rzym. kat., sądu pow. i urzędu poczt. w Dębicy i ma 110 mieszk. W XV w. dziedzictwo Jana Podgrodzkiego h. Gryf (Długosz, Lib. ben., II, 263).

Grabówki, przys. Żdżar, pow. ropczycki, blisko stacyi dr. żel. Karola Ludwika w Czarny. Mac.

Grudna dolna, wieś nad Wisłokiem w pow. pilzneńskim, par. rzym. kat. Siedliska (Bogusz), o 1 kil. od Brzostka odległa, na płd. wsch. od Tarnowa, liczy 423 mieszk. rzym. kat. wyznania, ma szkołę ludową jednoklasową i kasę pożyczk. gminną z kapitałem 247 zł. w. a. Kopalnie węgla kamiennego brunatnego należą do ks. Sanguszki. Większa pos. (ks. Sanguszko) wynosi 208 m. n. a. roli, 3 m. ogr. i łąk, 21 m. pastwisk i 110 m. lasu; mniejsza posiadł. 263 m. roli, 36 m. ogr. i łąk, 45 mr. pastw. i 24 m. lasu. Obfitość lasów w tej okolicy, brak kolei żelaznej i niechęć ludności do używania węgla kamiennego jako materiału opałowego nie dozwalają na większe rozszerzenie kopalń.

Grudna górna, wieś nad Wisłokiem, w pow. pilzneńskim, parafii rzym. kat. Siedliska (Bogusz), o 1 kil. od Brzostka odległą, ma 523 mieszk. rzym. kat. wyznania. Kasa gminna pożyczkowa rozporządza kapitałem 258 zł. w. a. Większa pos. wynosi 355 m. n. a. roli, 31 m. ogr. i łąk, 12 m. pastw. i 316 mr. lasu; mniej. pos. 546 m. roli, 39 m. ogr. i łąk, 47 m. past. i 56 m. lasu.

Gumniska-Fox, wś nad rzeką Ostrą, wpadającą z lewego brzegu do Wisłoka, w okolicy pagórkowatej i lesistej powiatu pilzneńskiego. Pobliska Sowia góra sięga 342 m. n. p. morza. Parafia rzym. kat. pochodzi z r. 1310 a teraźniejszy kościół drewniany św. Mikołaja z r. 1682, w r. 1863 odnowiony. Mieszkańcy w liczbie 900 wyznają religię rzym. kat. Par. G. dek. wielopolskiego liczy 1792 kat., 60 izr. Akta ma od r. 1706. Około 1870-80 był tu proboszczem ks. Jan Perges, znany pod pseudonimem Janka z Głodomanku pisarz ludowy. Większa posiadłość wynosi 256 m. n. a. roli, 7 mr. ogr., 13 mr. pastw. i 541 mr. lasu; pos. mniejsza 788 mr. roli, 37 mr. łąk i ogr., 79 mr. pastw. i 93 mr. lasu. Za czasów Długosza (Lib. ben. II, 264) G. należały do Mikołaja Latoszyńskiego h. Gryf. Mac.

Tom III

Warszawa, nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1882

Januszkowice, wś, pow. jasielski, w dolinie potoku Gogolewskiego, wpadającego z prawego brzegu do Wisłoki, przy drodze z Frysztaku do Brzostka, należy do parafii rzymsko-katol. w Brzostku zkąd jest o 11.5 kil. odległa. Ma 696 mk. rzym. kat. Większa pos. (Konst. Fihauser) ma 253 mr. roli, 40 mr. łąk i ogr., 23 mr. pastw. i 394 lasu; pos. mniej. 593 mr. roli, 51 mr. łąk i ogr., 74 pastw. i 162 mr. lasu. W J. jest kaplica rzym. kat., w której się msza odprawia. Kasa pożyczk. gminna ma 289 zł. kapitału.

Jastrząbka stara, wieś w pow. pilzneńskim, na wschód od Jastrząbki nowej, u źródeł Dąbrówki, ma parafię rzym. kat., szkołę lud. jednoklasową, kasę pożyczkową gminną z kapitałem 800 zł. wa. i fundusz ubogich utworzony przez ks. Radziwiłła w r. 1665 składający się z 5 mr. pola. Obszerny murowany kościół został zbudowany w r. 1794, w miejscu dawnego drewnianego, nieznanej fundacyi, w którym się metryki od r. 1654 przechowują. Wieś należy obecnie do izraelity M. Gorlitzera i ma 1764 rzym. kat. i 152 izrael. mieszk. Większa pos. ma obszaru 815 m. roli, 95 m. łąk i ogr., 17 m. pastw. i 740 m. lasu; posiadłość mniejsza 1766 m. roli, 263 m. łąk i ogr., 172 m. pastw. i 88 m. lasu. Gleba żytnia, lasy sosnowe.

Jawornik, wieś w pow. tarnowskim, na płn. od kolei Arc. Karola Ludwika, w pobliżu stacyi w Czarny, w okolicy równej, lesistej, należy do parafii rzym. kat. w Zassowie i Lisiej górze, ma 911 m. rzym. kat. i jest od kościoła parafialnego o 9.5 kil. oddaloną. Większa pos. ma obszaru 12 m. roli i 128 m. sosnowego lasu, mniejszej pos. 101 m. roli, 8 m. łąk i ogr. i 14 m. pastw. Ta wieś ma kasę pożyczkową gminną z kapit. 55 zł. wa.

Jaworze dolne i górne na lewym brzegu Wisłoki 226 m npm w pow. pilzneńskim, ma 403 mk. rzym. kat. i należy do paraf. rzym. kat. w Dobrkowie. W pośrodku obydwóch części wsi leży dwór nad Wisłoką. Obszar więk. pos. Mieczys. Bobrownickiego ma 371 m. roli, 31 m. łąki i ogrody, 161 m. past. i 872 m. lasu; pos. mn. 517 m. roli, 37 m. łąk i ogr. 85 m past. i 69 m. lasu. J. górne ma kasę pożyczk. gm.  kap. 120 zł. w. a.

Jaźwiny, wś w pow. pilzneńskim, na płn. od stacyi kolei arc. Karola Ludwika w Czarny, należy do paraf. rzym. kat w Zassowie i ma 852 rzym. kat mk. J. leży 255 m. npm., w okolicy równej, pokrytej sosnowemi lasami. Większa posiadł. (Zbyszewski Wiktor) ma obszaru 298 mr. roli, 41 mr. łąk i ogr., 28 mr. pastw. i 737 mr. lasu; posiadł. Mniejsza 908 mr. roli, 94 mr. łąk i ogr., 136 mr. pastw. i 87 mr. lasu. Ta wieś ma kasę pożyczkową gminną z kapitałem 430 zł. w. a. Za Długosza J. należały do Stanisława Tenczyńskiego.

Jodłowa, mko nad potokiem wpadającym z prawego brzegu do Wisłoki, 256 m. npm. wzniesienia, u stóp Wiszowy 409 m. npm. i pod 38o55’ wsch. dług. od Ferro i 49o52 pł., szer., w pow. pilzneńskim. Mko składa się z dwóch osad, J.-górna i dolna, z których każda ma szkołę ludową jednoklasową. J. ma 3282 rzym. kat. i 280 izrael. mieszk., parafię rzym. kat., urząd pocztowy, kasę pożyczkową gminną z kapitałem 2891 zł. w. a. i fundusz ubogich. Większa posiadł. (Kollat F.), wynosi obszaru 582 mr. roli, 58 mr. łąk i ogr., 37 mr. pastw. i 167 mr. roli; posiadł. Mniejsza 3937 mr. roli, 311 mr. łąk i ogr., 316 mr. pastw. i 872 mr. lasu. Ludność trudni się rolnictwem i handlem. Targ odbywa się co drugi wtorek a nadto jest 24 jarmarków dorocznych. Mamy dwa dyplomy erekcyjne odnoszące się do J. Pierwszy Kazimierza W. dany w Krakowie feria tertia post fes tum Ap. Petri et Pauli 1353, w którym król nadaje Kundowi synowi Alpodrika scultori 100 łanów frankońskich na założenie osady na prawie magdeburskim, przyczep nadaje mu wójtostwo z dochodami w mającej się założyć Jodłowej górze (por. Morawski Sąd. I, 234) i drugi tegoż króla dany nazajutrz po św. Michale 1359 Jędrzejowi i Mikołajowi braciom na założenie wsi Jodłowy w lasach w ziemi bieckiej na prawie magdeburskim, pozwalając im w tym celu zabrać 80 łanów frank. aż do rzeki Wisłoki. Parafia należała do dyec. krakowskiej i do dóbr stołowych biskupów Krak. Rok fundacyi parafii niewiadomy, a teraźniejszy drewniany kościół pochodzi z roku 1670. Prócz tego kościoła jest na cmentarzu kaplica, w której się nabożeństwo odprawia. Teraz parafia należy do dyec. przemyskiej i ma wraz z przyłączoną wsią Dembową 3800 rzym. kat. i 280 izr. mk. Starostwo niegrodowe jodłowskie w wdztwie Krakowskiem, powiecie bieckim, w r. 1770 składało się z wsi Jodłowa z wójtostwem i przyległościami. Od r. 1765 posiadał je Franciszek Dębiński, starosta wolbromski, wraz z małżonką Urszulą z Morsztynów. Po zajęciu go przez rząd austriacki, na skutek dekretu kameralnego z d. 16 lutego 1815 r. i umowy piśmiennej z d. 38 sierpnia 1815 r. oddano je Aleksandrowi Debolemu, w zamian za wsie Kniaziołukę, Oboziska, Nowosielicę i osadę Debolów, które przyłączono do dóbr rządowych Dolińskich. Mac.

Jodłówka, znaczny strumień, powstaje z kilku źródlisk leśnych i łącznych na gruntach wsi Kowalowej, w pow. tarnowskim; wkrótce dostaje się na obszar wsi Jodłowej, w pow. pilzneńskim, płynie pomiędzy domostwami wsi na wschód, poczem pod kościołem zawraca na płn.-wsch. a u wsch. stóp Góry Czechówki (332) przyjmuje kierunek północny i w Dęborzynie przed samem ujściem łączy się z potokiem Lubeckim i wpada do Wisłoki z lewego brzegu. Długość biegu 14 kil. Br. G.

Kamienica dolna, wś. na prawym brzegu Wisłoki, u ujścia potoku Jeziora w pow. pilzneńskim, parafii rzym. kat. w Przeczycy, ma 443 mieszk. rz. kat. Więk. pos. H.Wisłockiego wynosi obszaru 73 m. roli; mn. pos. 447 m. roli w ogóle. Ta wieś ma kasę poż. gmin. z kap. 679 zł. wa.

Kamienica górna z Dąbiem, wś w pow. pilzneńskim, leży na wschód od K. dol. w powiecie pilzneńskim, na granicy tego powiatu z jasielskim i ropczyckim, które się w lasach do tej wsi przynależnych na szczycie góry Brzeziny 492 m npm. stykają. Wieś jest położona nad potokiem Jeziora, a przysiółek Dąbie u źródeł Słonej, uchodzącej z praw. brzegu do Wisłoki pod Brzostkiem. K. gór. należy do parafii rzym. kat. w Siedliskach-Bogusz i liczy według ostatniego spisu ludności 713 mieszk. Kasa pożycz. gmin. ma 653 zł. wa. Więk. pos. Ant. Dobrzyńskiego wynosi 75 m. roli i 388 m. lasu szpilkowego; pos. mn. 819 mórg roli, 35 mórg łąk, 62 mrg. pastw. i 167 m. lasu. (Za Dług. K. należała do klasztoru tynieckiego). M.Ż.S. Mac.

Kamienica, znaczny strumień, ma swe źródła w lesie pokrywającym zachodnie stoki Rybiej góry (524 m.) w obr. Huty Gogołowskiej, przysiółka Gogołowa; wkrótce atoli dostaje się w obr. Kamienicy górnej (pow. Pilzno), płynie na płn.-zach. przez wieś, poczem przerzyna Bączałkę. Tu zwraca się na zachód, płynie przez Smarzową p.n. Jeziora. W Siedliskach zmienia swój kierunek na płn.-zach. a w Gorzejowej dolnej i Kamienicy dolnej w kierunku płd.-zach. podąża do Wisłoki (z pr. brz.). Okolica, którą K. zrasza, jest powabną, a jej dolina zwarta obustronnie wzniosłemi wzgórzami. Wzgórza nad potokiem we wsi Bączałce, jakoteż Kamienicy górnej, po wschodniej stronie potoku się wznoszące, zowią się Kamienicą, dawniej Konicą lub Koniami. Są one lesiste. Południowy ich kraniec tworzy Brzezina (492 m.) Według tradycyj ludowych w tych wzgórzach znajdują się ukryte skarby, które nieżyczliwy zły duch razem z końmi takowe wiozącymi przemienił w ostry, nie dający się dotykać kamień. Formacya eoceniczna, w której, oprócz pokładów piaskowca karpackiego znajdują się sferosyderyty i obfite pokłady glinki ogniotrwałej. Potok zbiera liczne strugi, z prawego brzegu Konik czyli Bączałkę, Czarny p. i Kamionkę. Wzniesienie zwierciadła wody: 304 m. (górna część wsi Kamienicy górnej); 268 m. (ujście Bączałki); 220 m. (na granicy Gorzejowej i Kamienicy dolnej). Długość biegu 16 kil. W Kamienicy górnej porusza tracz, w Smarzowej młyn.

Kamieniec, góra lesista, wznosząca się w płn.-wsch. stronie wsi Głobikowej, w pow. pilzneńskim; wznosi się do wys. 460 m. npm. Po półn. stronie tej góry wytryska rzeka Ostra, dopływ Wisłoki.

Kamionka, rzeczka wypływa ze źródeł leśnych, na granicy gmin Gębiczyny, Braciejowej i Głobikowej w pow. pilźnieńskim, płynie lasem na południe, tworząc granicę między Gębiczyną a Głobikową, poczem przechodzi w obręb Głobikówki, gdzie poniżej kościoła zabiera z lew. brz. strugę płynącą z Głobikowej. Przeszedłszy na łąki Smarzowej, zwraca się na zachód, w obrębie Siedlisk przyjmuje z pr. brz. potok nastający w Gębiczynie; w końcu zmieniwszy kierunek na płd.-wsch. Wpada z pr. brz. do Kamienicy, dopływu Wisłoki. Długość biegu przeszło 8 kil.

Kawęczyn, wś na prawym brzegu Wisłoki, na południe od Dębicy, przy gościńcu z tego miasta do Pilzna w pow. ropczyckim; należy do parafii rzym. kat. w Dębicy. Według spisu ludności z r. 1881 ma 1337 mieszk., z których 37 przebywa na obszarze większej pos. A. hr. Raczyńskiego. Ludność trudni się prócz uprawy roli tkactwem, ma we wsi blichy i dobrze urządzone walkownie czyli magle. Areał wiek. pos. wynosi 304 m. roli i 288 m. sosnowego lasu; pos. mn. 371 m. roli w ogóle. W XV wieku własność Zbigniewa Kawęczyńskiego h. Wieniawa (Długosz, lib. Ben. II, 262).

Kendzierz al. Kandzierz, przys. Pustyni, pow. ropczycki, leży śród pięknych łąk na prawym brzegu Wisłoki, na półn.-zachód od Wisłoki, ma 362 mk. Mac.

Tom IV

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1883

Klecie, wś na praw. brz. Wisłoki, przy gościńcu z Pilzna do Jasła, na południe od Brzostka, w pow. pilzneńskim, należy do parafii rz.-kat. w Brzostku i liczy 378 rz. kat. mk., z których 82 przebywa w obszarze większej posiadłości. Areał wiek. pos. ma obszaru 449 mr. roli i 74 mr. lasu; posiad. mn. 213 mr. roli. Za Długosza (Lib. ben. II, 247; III, 204) był tu kościół św. Leonarda, a wieś należała do klasztoru tynieckiego. W końcu XVIII w. była tutaj wielka fabryka gontów; przed r. 1770 budowano tu także szkuty i dubasy, które próżne mogły być na dół Wisłoką spławiane od tej wsi. Gleba odznacza się urodzajnością.

Kochanówka, przys. do Paszczyny w pow. ropczyckim, leży wśród lasów, w znacznej odległości na płn. od Paszczyny, ma 246 mk.

Korzeniów, wś na lew. brz. Wisłoki, w pow. ropczyckim, 192 m. npm., należy do par. rz.-katol. w Przecławiu i sądu powiat. w Dębicy, od której jest o 1.2 kil. odległą. Podług spisu ludności ma być 424 mk., z których 21 przebywa na obszarze więk. pos. Szematyzm duch. dyec. tarnowskiej z r. 1880 podaje liczbę rz.-katol. 207. Obszar wiek. pos. Kaz. Wilczyńskiego ma 353 mr. roli, 21 łąk, 56 pastw. i 246 mr. lasu; mniej. pos. 430 roli, 68 łąk i ogr., 108 pastwisk i 44 mr. lasu. K. graniczy na zachód z wielkim sosnowym borem, który stąd ciągnie się ku północy i płdn. zach. pasem 23 kil. długim, w najszerszem miejscu na płn. od Korzeniowa 3 kil., a w najwęższem koło Rydzowa 1 kil. szerokim. Położenie tego lasu jest na południu cokolwiek wyższem, dochodzi 225 m. npm., ku północy zniża się do 171 m. npm. K. graniczy na północ z Podolem w oddaleniu linii prostej 2 kil., i w takiej samej odległości na południe z Wolą bobrowską. Mac.

Koziawola, przys. do Lipin, pow. tarnowski, par. rzym. kat. i st. p. Pilzno; w równinie 207 m. npm., na płd. od Lipin, na płn.zach. od Pilzna, przy drodze do Tarnowa i Przecławia; 294 mk. rzym. kat.

Kozłów, przys. do Pustyni, pow. pilźnieński, należy do parafii rzym.-katol. i urzędu pocztowego w Dębicy (Długosz, Lib. ben. I, 406), skąd jest o 5 kil. odległą. Leży na prawym brzegu Wisłoki, na północ od Pustyni i ma 177 mk. rzym.-katol.

Krównice, przys. do Pustkowa, pow. ropczycki, par. Brzeźnica, leży na połud.-wschód od Pustkowia nad stawem.

Tom V

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1884

Lasków, przys. do Stobierny, pow. ropczycki, na płn. od Stobierny.

Latoszyn, wś w powiecie ropczyckim, należy do parafii rzym.- katol., sądu powiat. i urzędu poczt. w Dębicy, skąd jest o 0.7 kil. oddaloną, leży na praw. brzegu Wisłoki, przy gościńcu rządowym wiedeńskim, pod 39o3’ wsch. dłg. Od F. a 50o1’13” płn. sz. W płd. stronie wsi znajduje się zakład kąpielowy ze źródłami siarczanemi, wytryskującemi w kotlinie 214 m. pomiaru wojskowego npm. Kotlina jest otoczona wzgórzami porosłemi lasem, mianowicie od płd. Wielkim lasem 347 m. npm., od wsch. Sowią górą 342 m. zniżającą się ku płn. do 252 m. npm. Na płn. od wsi nad Wisłoką i na płd. są folwarki zwane Latoszynkami. Wś liczy 687 mk. rzym.-katol., z których 92 przebywa stale na obszarze więk. posiadłości. Zdroje mineralne są już od dawna znenemi; Kuropatnicki (w r. 1786) powiada o Latoszynie: „Wieś domu Morskich, wybornemi wodami mineralnemi sławna, żadnego jednak nie masz koło nich ogrodzenia, luboć przy drodze murowanej od Wiednia do Lwowa”. Teraz przy źródle znajduje się leśniczówka i kilka domów. Z wód korzystają okoliczni mieszkańcy. Pos. wiek. p. A. Morawskiego wynosi obszaru 419 roli, 25 łąk i ogr., 78 past. i 222 mr. lasu; pos. mniej. 380 roli, 27 łąk i ogr., 47 pastw. i 57 mr. lasu. Od płn. i Zach. jest L. oblany Wisłoką, od płd. graniczy z Podegrodziem, od wsch. z Wolicą i Gumniskami Foks. (Długosz, Lib. ben. I, 296)

Lipinki, potok, wypływa z pod góry Kamieńca (2460 m.), na granicy gm. Głobikowej (w pow. pilźnieńskim) z Małą (w pow. ropczyckim); płynie na południe tąż granicą, potem przechodzi na obszar Grudny górnej, gdzie zwraca się na południowy zachód i w obr. gm. Grudny dolnej wpada do potoku Czarnego (ob. t. I, 768, nr. 4), dopływu Kamienicy (ob. t. III, 747, nr. 3), na obsz. Gm. Smarzowej. Sprostować należy, że potok Bączalka uchodzi do Kamienicy, a nie do Lipinek (ob. t. I, 121). Długość biegu czyni 7 kil. Br. G.

Lipiny (z Rzędzinami, Kozią Wolą i Zajączkowicami), wś w pow. pilźnieńskim, leży na lew. brzegu Wisłoka, 0.4 kil. na płn. od Pilzna. Dwa przysiółki zwane Rzędzinami obejmują wś od płn. i płd., przys. Zajączkowice i Kozia Wola leżą na wschód. Z ogólnej liczby mk. 826 przebywa na stale na obszarze wiek. pos. 40, z rozkładu zaś na wś i przysiółki wypada na L. 279, Rzędziny 103, Kozią Wolę 294 a Zajączkowice 107. Ludność jest wyznania rzym.-katol. i jest zaliczoną do par. w Pilźnie. Obszar więk. posiadł. księży karmelitów w Pilźnie ma obszaru 461 roli, 83 łąk i ogr., 31 past. i 407 mr. lasu; pos. Mn. 623 roli, 167 łąk i ogr. i 73 mr. pastw. Ta wś graniczy na płd. z Pilznem, na zach. z Machową, na wsch. z Parkoszem. Mac.

Lubecki potok, znaczny strumień, wypływa w obrębie Woli lubeckiej, w pow. pilzneńskim, u południowych stóp góry Kokocz (441 m.); płynie przez Wolę Lubecką na płd.-wsch., następnie przez Lubczę na wsch., w Dzwonowej zwraca się na płn., a od Zagórza na wsch. i pod Dęborzynem łączy się z lew. brzegu z Jodłówką, która niedługo uchodzi do Wisłoki. Długość biegu czyni 12 kil. Zabiera liczne strugi bezimienne. Br.G.

Łabuzie, przys. do Dobrkowa, pow. pilzneński, leży na praw. brzegu Wisłoka, przy drodze z Pilzna do Dębicy, 0.3 kil. od Pilzna. Razem z Parkoszem ma 478 mk. Mac.

Łęki Dolne i Górne, dwie wsie w pow. pilźneńskim, przy drodze powiatowej z Pilzna do Ryglu. Ł. Dolne są położone 0.4 kil. na wsch. od Pilzna, Górne zaś dalej na wsch. 0.8 kil. od tego miasta. Obie wsie są zabudowane w okolicy falistej, pokrytej od płn. i płd. lasem jodłowym, nad małym dopływem Wisłoki z lew. brz. W Łękach jest par. rzym.-kat. Ludność Ł. Dolnych składa się z 1538 osób, z których 21 przebywa na obszarze wiek. pos. Kasy oszczędności tarnowskiej, a 14 na folw. zwanym Wygoda. Ł. Górnych z 1700 osób, z których 122 mieszka na obszarze więk. własności p. W. Brzozowskiego. Szematyzm duchowny podaje całą ludność na 3390 rzym.-kat. i 159 izrael. W Ł. Górnych jest kościół modrzewiowy z r. 1312, z pięknym bizantyńskim obrazem w bocznym ołtarzu, a oprócz tego była prebenda fundowana przez Wojciecha Romera na 4-ch rolach kmiecych p. t. ś. Wojciecha, która została zniesiona 1836 r. Jest także fundusz ubogich założony 19 listopada 1795 przez Michała i Katarzynę Łętowskich, właścicieli Ł. Dolnych, którzy powiększyli dawniejszy fundusz Wojc. Romera z r. 1638 dla utrzymywania 13 ubogich. Ten fundusz ma 500 zł. w. a. kapitału i 131 zł. rocznego dodatku od właścicieli Ł. Dolnych. Zawiaduje nim proboszcz. Szkoła ludowa znajduje się w Ł. Górnych. Za Długosza (L.B.I, 811) należały Ł. Do Zakliki Międzygórskiego h. dwóch piór i miały 20 łanów kmiecich. Siarczyński (rkp. Bibl. Ossol. l. 1824,str. 255) wspomina, że na początku teraźniejszego stulecia kwitnęła tutaj uprawa lnu i wiele było warsztatów tkackich. Należały wówczas Ł. Dolne do rodziny Bobrownickich, a Górne do rodziny Lubienieckich. Wychodźtwo do Ameryki ludności z Ł. dało Anczycowi motyw do napisania „Emigracyi chłopskiej”. W XVII w. zbudowali aryanie Lubienieccy zbór w stylu barocco w Ł. Górnych, który z upadkiem arianizmu w Polsce opuszczono, a już po r. 1830 przerobiono na dwór. Jest to dwupiętrowa kamienica z wysokim parterem i dwiema ozdobnemi fasadami bocznemi, przypominającemi Sukiennice krakowskie. Na dole i na 1-szem piętrze są pokoje sklepione w piękne łuki; w jednej połowie domu była kaplica. Budynek stoi w pięknym ogrodzie ze starożytnemi bukami i świerkami. Rysunek dworu podał Tygod. ilustr. warsz. z r. 1882. Obszar wiek. pos. w Ł. Górnych ma 663 roli, 74 łąk i ogr.., 115 past. i 655 mr. lasu; mniej. pos. 2139 roli, 288 łąk i ogr., 405 past. i 107 mr. lasu. Więk. pos. w Ł. Dolnych 681 roli, 72 łąk i ogr.., 38 past. i 389 mr. lasu; pos. mniej. 1513 roli, 234 łąk im ogr., 180 past. i 150 mr. lasu. Par. należy do dyec. tarn. Dek. pilzneńskiego, ma filę w Machowy. Ł. Graniczą na wsch. z Dolczówką, na zach. z Szynwałdem, na płn. z Podgórską Wolą i Machową, a na płd. ze Zwiernikiem i Zalasową.

Łęki al. Łącki potok, rzeczka, nastaje z połączenia kilku potoczków w obrębie gm. Zalasowej, w pow. tarnowskim, u płd.- zach. podnóży Świniej Góry (386 m.), płynie lasem zalasowskim na płn., przechodzi na obszar Szynwałdu; tutaj przejąwszy kierunek płn. wsch., przepływa na obszar Łąk Górnych, gdzie zwraca się na wsch.; płynie między domostwami Łęk Górnych i Dolnych, wreszcie Dulczówki, a opłynąwszy miasto Pilzno od płn., uchodzi do Wisłoki z lew. brz. Zabiera liczne potoki bezimienne, przedewszystkiem z praw. brz. Długość biegu 17 kil.

Łęki, potok, wypływa na łąkach, na granicy Lipin i Łąk Dolnych w pow. pilzneńskim; płynie na płn. wsch., potem na wsch. i w końcu na płd. wsch. przez obszar wsi Lipin i naprzeciwko Parkosza uchodzi do Wisłoki z lew. brz. Przy ujściu zabiera z praw. brz. potok od Koziej Woli płynący. Długość biegu 7 kil.

Łysa, góra lesista, w obr. gm. Wolicy, w pow. pilźnieńskim, na płd. wschód od wsi, pod 39o4’30” wsch. dłg. G. F. a 50o1’30” płn. sz. g., wznosi się 308 m. npm.

Łysa, znaczne wzniesienie lesiste, w płd.-zach. stronie Przecławia, nad południową jego granicą z Korzeniowem, w pow. ropczyckim, pod 39o6’ wsch. dłg. G. F. a 50o10’ płn. sz. g. Wznies. Jego 218 m. npm.

Machowa, wś, pow. pilzneński, przy gościńcu prowadzącym z Tarnowa do Pilzna, nad pot. tegoż nazwiska, wypływającym z Górskiego lasu na obszarze tej wsi a uchodzącym do Chełmskiego pot., który wpada z lew. brz. do Wisłoki. Okolica jest równa, 241 m. npm. wzniesiona, pokryta sosnowym borem, otaczającym wś od płn. i wsch., na płd. zaś ciągnie się mniejszy bór zwany Górskim, 4 kil. wzdłuż a przeszło 1 kil wszerz. Obadwa lasy są bardzo dobrze utrzymane. M. jest o 0.4 kil. oddalona od urz. poczt. w Podgórskiej Woli i ma kościół filialny drewn., zbudowany w r. 1773, przyłączony do par. rzym.-kat. w Łękach Dolnych, ale dla braku uposażenia nie ma przy nim kapelana. Podług spisu ludności z 1881 r. liczy ta wś 594 mk., z których 54 przebywa stale na obszarze wiek. pos.; szematyzm duch. dyec. tarn. Podaje liczbę rzym.-kat. na 602 a 39 izrael. Z całego obszaru 1689 mr przypada na pos. wiek. Mieczysł. Szczepańskiego 982 mr. a to: 376 roli, 93 łąk i ogr., 38 past. i 475 mr. lasu; na pos. mniej. 707 mr. t.j. 452 roli, 167 łąk, 56 past. i 32 mr. lasu. Na początku naszego stulecia była M. własnością hr. Ankwicza. Sierczyński w Słowniku geogr. (rkp. Bibl. Ossol. Nr 1825) chwali tamtejsze stawy i ogrody, a dalej pisze: „Nie wiem co dało powód Wadowskiemu, tłómaczowi „Daniela proroka”, takowej wsi Machowie wzmianki: Głupi owi Matusowie, Co krzyczą, wrzeszczą naprószywszy głowę, Każdy ich sądzi, że we wsi Machowie, Dość szpetną mając, jeszcze krzywią mowę”. Liczono wówczas 450 dusz. M. graniczy na wsch. z częścią łęk Dolnych a na Zach. z Pogórską Wolą. Mac.

Tom VI

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1885

Maławola, folw. z cegielnią, pow. pilzeński, należy do Straszęcina, leży na lew. brzegu Wisłoki, w miejscu gdzie się przecinają drogi ze Straszęcina do Przecławia i z Wiewiórki do Dębicy. Mac.

Męciszów, część wsi Pustkowia, pow. ropczycki, par. Przecław, st. poczt. Dąbie, o 1 kil. na płn. M. leży w równinie 187 m npm., na praw. brz. Wisłoki, przy gościńcu z Dębicy do Rzochowa. Wieś zbudowana częścią koło gościńca, częścią wzdłuż drogi prowadzącej na wsch. do Woli Ocieskiej, ma 498 mk. rz.-kat., z których 22 na obszarze wiek. pos., mającej zabudowania nad niewielkim stawem, 0.7 kil. na płn. od środka osady. Ku płd. zach. podnosi się cokolwiek teren, tworząc małe wzgórki 189 m npm., zwane Ogrodami, w stronie płn.-wsch., miejsce gdzie ustawiono trianguł mierniczy, ma 193 m. bezwzględnej wysokości. Położenie astronomiczne: 39o9’ wsch. dłg. Od F., 50o9’30” płn. szer. Gleba namulista z przepuszczalną piaskową podstawą, łąki obfite a pastwiska na wybrzeżu są podmokłe. Pos. wiek. hr. K. Bobrowskiego ma obszaru 303 mr. roli, 41 łąk, 130 past.; pos. mn. 451 mr. roli, 113 łąk i 29 past. Na płd. graniczy M. z Pustkowiem a na wsch. z Krownicami i Wolą Ociecką.

Mokre, wś, pow. pilzneński, leży przy drodze z Zassowa (0.3 kil) do Nagoszyna, w równinie nadwiślańskiej, 218 m npm., należy do sądu pow., par. rzym.-kat. i urz. poczt. w Zassowie i ma 696 mk. rzym.-kat. Pos. więk. Schullera i Spółki ma zaledwie 23 mr. roli, reszta rozparcelowana i sprzedana włościanom. Pos. mniej.: 818 mr. roli, 70 mr. łąk i ogr. i 82 mr. lasu. M. graniczy na płn. z Dąbrówką, na wsch. z Nagoszynem, na płd. z Wiewiórką a zach. z Zassowem.

Mokrzec, wś, pow. pilzneński, na prawym brzegu Wisłoka, w podmokłej i namulistej dolinie, 204 m. npm., naprzeciw miasta Pilzna. Ma 220 mk., w tem 43 na obszarze więk. pos. p. Garbaczyńskiego, 211 rzym.-kat. a 9 izr. Majątek kasy pożyczk. gminnej składa się ze 153 zł w.a. Cały obszar tej wioski wynosi 422 m., z których 252 należy do więk. a 170 do mn. pos. Z tego uprawia pos. więk. 199 mr. na łąki i ogr. obraca 23, na past. 22, a na las 8 mr.; pos. mn. ma 154 roli, 5 łąk i 10 mr. past. M. graniczy na płn. z Dobrkowem, na zach. z Gołęczyną a na połud. Z Jaworzem Dolnem. Mac.

Nagawczyna, wś, pow. pilzneński, nad Zawadzkim pot., dopływem Wielopolki (praw. dopływ Wisłoki), przy gościńcu z Dębicy (9.5 klm) do Ropczyc, w okolicy równej, lesistej, 232 m. npm. Na obszarze tej wsi w stronie połd. zaczynają się przedgórza Karpat i sięgają do 332 mr. wzniesienia. Z 555 mk. rzym.-kat., (par. w Zawadzie) przebywa 5 na obszarze wiek. pos. A. hr. Raczyńskiej, wynoszącej 221 mr. roli, 20 mr. łąk, 8 mr. past. i 193 mr. lasu; pos. mn. ma: 405 mr. roli, 44 mr. łąk i ogr., 79 mr. past. i 31 mr. lasu. N. graniczy na południe z Gawrzyłową i Stobiczną, na zach. z Dębicą; na płn. z Zawadą a na wschód z Sopotnią. Mac.

Nagoszyn, wś, pow. ropczycki. Szeroko rozłożona w równinie, otoczonej od płn. szpilkowym lasem (wznies. 221 m.). Leży nad bezim. potokiem uchodzącym z lew. brz. do Wisłoka. Ztąd rozchodzą się drogi: na płd. do Bobrowy, gdzie się łączy z gościńcem rządowym z Pilzna do Przecławia i na zach. do Zassowa (0.7 klm.), dokąd wiedzie znowu gościniec z Pilzna. Na płd.-wsch. krańcu wsi, na rozdrożu stoi kościół drewniany filialny do par. rz.-kat. w Przecławiu; szkoła ludowa dwuklasowa i zabudowania większej posiadłości. Teraźniejszy kościół zbudowany w r. 1790 p.t.ś. Barbary został dopiero w r. 1862 odłączonym od parafialnego. Z 1740 mk. przebywa 58 na obszarze wiek. pos., 1670 należy do wyznania rz.-kat. a 70 do mojżesz. Pos. więk. 1687 roli, 19 łąk, 41 past. i 156 mr. lasu, jest własnością spółki izraelitów; pos. mn. ma obszaru 1773 roli, 206 łąk i ogr., 399 past. i 441 mr. lasu. Ta wieś graniczy na zach. z Mokrem, na płd. z Górą Motyczną i Wolą Żyrakowską, na wsch. z Bobrowom i Korzeniowem, a na płn. z lasami. Mac.

Nawsie Brzosteckie, wś, pow. pilzneński, leży na lewym brz. Słony uchodzącej pod Brzostkiem do Wisłoki, 292 m. npm., 0,2 klm. na południe od Brzostka, gdzie ma par. rzym.-kat. i urząd pocztowy. Z 755 mk. przebywa 29 na obszarze wiek. pos.; 701 rzym. kat. a 54 żydów. Pos. więk. funduszu relig., składa się z 247 mr. roli, 25 mr. łąk, 18 mr. past. i 212 mr lasu; pos. mn. z 801 mr. roli, 49 mr. łąk i ogr., 117 past. i 19 mr. lasu. Kasa pożyczkowa gm. ma kapitału 400 zł. w. a. Ta wś graniczy na wschód z Wolą Brzostecką, na zach. z Wisłoką a na południe z Kleciem i Opanówką.

Tom VII

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1886

Opacionka, wś pow. pilzneński, nad Przyrwą, czyli Gogołowskim pot., przy gościńcu z Brzostka na wsch. do Frysztaka (4 klm.), w okolicy podgórskiej i lesistej, ma 357 mk., z których 22 na obszarze większej własności funduszu religijnego, wynoszącej 139 mr. roli, 10 mr. łąk i 7 mr. past.; pos. mn. 330 mr. roli, 29 mr. łąk i ogr., 46 mr. past. i 115 mr. lasu. O. należy do par. rz.-kat. w Brzostku i ma kasę pożyczkową gm. z kapit. 342 zł. Graniczy na zach. z Kleciem, na płn. z Wolą Brzostecką, i na płd. z Januszkowicami a na wsch. z Gogołowem. Należała do dóbr opactwa tynieckiego. Mac.

Ostra, potok bierze początek z góry Kamieńca (460 mt.), w płd. stronie gm. Braciejowej, pow. ropczycki, płynie na płn.-zach. przez Braciejowę i Gumniska Fox, wreszcie przez Latoszyn, poniżej którego uchodzi do Wisłoki. Dolina tego potoku jest międzywzgórzystą. Po stronie wschodniej wznoszą się dwie Łyse Góry (379 i 308 mt.), jakoteż Sowia Góra (342 mt.), a po zach. stronie rozpościera się Wielki Las (347 mt.). Długość biegu 10 klm.

Parkosz z Łabuziem i Magą, wś, pow. pilzneński, na praw. brzegu Wisłoki, przy gościńcu z Pilzna do Dębicy. Właściwa wś P. jest otoczoną korytem Wisłoki od zachodu i północy, wznies. 219 do 253 mt. npm. Ma 64 dm. i 363 mk. (176 męż., 187 kob.). Łabuzie, bliżej Pilzna, tuż przy gościńcu, mają 12 dm., 69 mk. (39 męż., 30 kob.), os. Maga 7 dm., 38 mk. (17 męż., 21 kob.). Obszar dworski, podzielony na dwa folw., ma 5 dm. i 24 mk. (13 męż., 11 kob.). Co do wyznania to jest 464 rzym. kat., należących do par. w Dobrkowie, i 30 izraelitów. Obszar wiek. pos. ma 336 mr. roli, 13 mr. łąk i ogr., 20 mr. pastw. i 76 mr. lasu; pos. mn. ma 401 mr. roli, 7 mr. łąk, 43 mr. pastw. i 21 mr. lasu. P. graniczy na wschód z Podgrodziem i dużymi lasami ciągnącymi się na wzgórzach po prawym brzegu Wisłoki aż po Brzostek, na południe zaś z Dobrkowem. Według ksiąg pobor. z 1536 r. wś Parkosz, par. Dobrków, własność Stanisława i Mikołaja Przedborów Koniecpolskich, miała 19 kmieci, dających 8 grzywn 37 gr. czynszu, 26 korcy owsa, koguty, sery, jaja. Poboru dawali 42 gr. (Pawiński Małop., str. 541). Mac.

Parszczyzna, wś, pow. ropczycki, par. rz.-kat. Lubczyna, st. p. Dembica, odl. 1 klm. Według regestr. pobor. z 1508 r. P. wraz z Kanirzeszą, Pustynią i Szląstową należała do Piotra Ligęzy, który płacił 6 grzyw. i 18 gr. poboru. W 1536 r. wś Parsczina, w par. Lubczyna, w pow. pilzneńskim należy do Piotra Ligęzy, ma 13 kmieci, płacących 8 grzyw. i gr. czynszu, dających też 36 korcy owsa, koguty, jaja i robociznę do fol. Sepnica. Był tu młyn na rzece i wójtostwo z rolą i karczma dająca 4 grzyw. czynszu. W 1581 r. właścicielką jest wdowa po Ligęzie. Jest wtedy 11 osadn., 9 łanów, 3 ogrodz., 1 komornik, 2 ubogich, 3 rzemieślników (Pawiński, Małop., 251, 469, 505).

Paszczyna al. Parszczyzna, z Kochanówką, wś, pow. ropczycki, u ujścia pot. Zawadki do Wielopólki, w okolicy falistej (202 mt.), na płd.-wsch. stoku góry tegoż nazw. (222 mt.). Par. rz.-kat. w sąsiedniej Lubzinie. Wś ma szkołę ludową, 128 dm., 728 mk. (353 męż., 375 kob.), z czego na obszar więk. pos. Anny hr. Raczyńskiej przypada 3 dm. i 41 mk. Mieszkańcy, prócz 13 izr., są rz.-kat., narodowości polskiej. Kochanówka, składająca się z 47 dm. i 246 mk. (119 męż., 127 kob.), leży na płn. od P. w dorzeczu pot. Ocieskiego i jest przedzieloną od wsi Wolą Pustkowską i lasem Paszczyńskim (235 mt.). Obszar więk. pos. 328 roli, 23 łąk, 32 past. i 430 mr. lasu; mn. pos. 925 roli, 141 łąk, 230 past. i 17 mr. lasu. P. graniczy na zachód z lasami i Brzeźnicą, na wschód ze Skrzyszowem. Por. Parszczyzna. Mac.

Tom VIII

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1887

Pilźnionek, wś, pow. pilzneński, na lewym brzegu Wisłoki, tuż przy mieście Pilznie, w stronie półn., przy drodze prowadzącej do Zassowa, na wznies. 197 mt. Ma 32 dm., 153 mk., (65 męż. i 88 kob.). Na obszarze więk. pos. Ludw. Kozubowskiej, jest 5 dm. i 64 mk. (36 rzym.-kat., a 28 izrael.). Z całego obszaru 496 mr. należy 380 mr. do pos. więk. (312 roli, 25 łąk i ogr., 16 past, 27 lasu), a 116 do pos, mn. (106 roli, 3 łąk i 7 pastw.). P. należy do par. rzym.-kat. w Pilznie. Mac.

Pilzno, w dok. Pylszno i Pylsna, mto powiatowe, na lewym brzegu Wisłoki, u ujścia do niej Dolczy, w okolicy podgórskiej i lesistej. Samo mto zajmuje małe wzniesienie (217 mt. npm.), najbliższa okolica stanowi równą dolinę Wisłoki (209 do 212 mt. npm.). Zato ku wschodowi po praw. brzegu Wisłoki i ku połud. wzniesienia sięgają 346 mt., ku północy zaś rozciąga się sapowata, borami sosnowymi pokryta nizina nadwiślańska, w pow. kolbuszowskim i mieleckim. W skutek obfitości budulca P., z wyjątkiem rynku, w którym stoją przeważnie piętrowe kamienice, składa się ze schludnych, ogródkami otoczonych dworków drewnianych. Według spisu z 1880 r. było tu 238 dm. i 2128 mk. (1010 męż., 1118 kob.), mianowicie 1574 rz.-kat., 2 gr.-kat., 551 izraelitów i 1 akat. Szematyzm król. Gralicyi za 1886 r. podaje rz.-kat. 1634 a izrael. 491. P. odl. jest 12 klm. od st. dr. żel. arc. Karola Ludwika w Dębicy a 7 klm. od st. w Czerny. Gościńce łączą mto w kierunku płnd.-wsch. z Brzostkiem (14 klm.), półn.-wsch. z Dębicą (12 klm.), półn. z Zassowem (19 klm.) i półn.-zach. z Tarnowem (21 klm.). Mto otaczają: na płn. Pilźnionek, na zach. Dolczówka a na płd. Strzegocice. Jest tu c.k. starostwo i połączony z niem oddział budowniczy i podatkowy, sąd powiatowy, rada powiatowa, rada szkolna okręgowa na powiaty pilzneński i ropczycki, urząd podatkowy, poczta i tel., par. rz.-kat., klasztor ks. karmelitów, szkoła etatowa mieszana czteroklasowa, apteka, kilka sklepów korzennych i bławatnych, lekarz, chirurg i notaryusz. Instytucyą finansową jest wydział okręgowy towarzystwa kredytowego ziemskiego, celom zaś humanitarnym służy fundusz ubogich, posiadający dom murowany, 46 mr. roli i 3821 zł. kapitału. Tym funduszem zawiaduje gmina. Urząd gminny składa się z burmistrza, zastępcy jego, trzech urzędników i chirurga. Stan czynny majątku gminnego wynosi 26134 zł. 54 ct., bierny 5698 zł. a dochód roczny 7000 zł. Ozdobą mta jest starożytny kościół parafialny, niewiadomej erekcyi, który dawniej był prepozyturą, mającą czterech mansyonarzy, z nich zaś trzech uposażył Wawrzyniec Grucki, 28 lipca 1607 r. a czwartego „Primaristę” Mikołaj Oborski, administrator biskupstwa krak., 1680 r., trzech prebendarzy fundacyi Krzysztofa Kamińskiego, wojskiego sandomierskiego (z żoną Jadwigą z Drozdowa, dziedziców wsi Lipiny w 1623 r.), bractwa: różańcowe, literackie, utworzone przez mieszczan, archiprezbiteryalne, zatwierdzone 1481 r. przez bisk. krak. Jana Rzeszowskiego, w 1639 przez Jakuba Zadzika i bullą Urbana III z 1642, bractwo św. Anny i osobny kaznodzieja. Za miastem, przy drodze do Strzegocic, stał drewniany kościół a w mieście murowany p. wez. św. Ducha, połączony ze szpitalem, i trzeci murowany kościół augustyanów. Prepozyturę zniesiono w 1800 r. i połączono z urzędem parafialnym, w tymże czasie zniesiono także kościół św. Ducha a klasztor i kościół augustyanów po supresyi tego zakonu w Galicyi, nadał gubernator arcyks. Ferdynand d’Este ks. karmelitom w 1841 r. Ten kościół ufundował i wymurował Władysław Jagiełło w 1403 r., ale uległ w 1474 r. zupełnemu zniszczeniu i dlatego odbudował go wraz z kościołem parafialnym Zygmunt I. Lecz gdy później zgorzał znów klasztor, augustyanie postawili już teraz tylko drewniany dom, w którym przebywali do zniesienia zakonu. Ostatni raz zniszczył ten kościół pożar w 1865 r., w skutek czego niema w niem żadnych zabytków przeszłości. Odnowił go przeor karmelitów ks. Ludwik Zieliński. W 1848 r. wybudowano przy nim murowany klasztor, w którym przebywa teraz trzech zakonników. Parafia należy do dyec. tarnowskiej, dek. pilzneńskiego i obejmuje: Pilźnionek, Strzegocin, Lipiny, Kozią Wolę, Zajączkowice, Rzędziny, Bielowy i Słotową, z ogólną liczbą 5610 rzym.-kat. i 1156 izraelitów. Obszar wiek. pos., gminy miejskiej, ma 31 mr. roli; pos. mn. 567 mr. roli, 26 mr. łąk, 46 mr. pastw, i 5 mr. lasu. P. zdawna stanowiło własność klasztoru w Tyńcu. W przywileju opata Michała, wydanym w Tyńcu w 1328 r. (Cod. dypl. Małopol., wyd. Piekosiński, str. 211) powiedziano, że zasiągnąwszy rady całego zgromadzenia, pozwolił niejakiemu Ursowi założyć sołtystwo Pilsno, na prawie średzkim, na obszarze wisłockim (vislocensi), dając mu dwa łany wolne in funiculo et virga longitudinis et latitudinis iure francigeo clarius mensuraados, karczmę z ogrodem, wolny młyn, jatki szewskie, rzeźnię, wolne rybołóstwo, trzeci denar rzeczy osądzonej i szósty z czynszów. Osadnikom nadał opat 20 lat wolności, zarówno od dziesięcin jako też i innych opłat, trzy zaś obiady należące się na rok za sady, oszacowano na ferton. Po upływie lat wolnych, powinien był każdy osadnik płacić klasztorowi tynieckiemu po 9 szkotów z łanu i dziesięcinę i dawać zwykłe posługi, które oznaczono ogólnie, communia servuicia et publica terre domus nostre ut iuris est. Granice nowego sołtystwa oznaczono następnie: prima parte versus Pilsno Pauli Rawelis (t.j. po Pilznionek), secunda parte contigit metas domini gregorii de lanc (Łęki), tercia contigit stregocicz (Strzegocice) in fluvio quod dicitur polonice Czepina vsque ad Camen et cadit in Wislocam. W końcu pozwolono sołtysowi sprzedać sołystwo za wiedzą i zezwoleniem klasztoru. Znaczniejsza ludność musiała się ściągnąć do nowej osady, bo zaledwie wyszły lata wolności, gdy w 1354 r. 3 października wydaje Kazimierz Wielki (ibid., 282), na prośbę Jana opata i klasztoru tynieckiego nowy przywilej, w którym pozwala założyć miasto Pilsno, na takiem prawie niemieckim, jakiem się Kraków rządzi, ustanawia we wtorki targi, uwalnia wójta i mieszczan od sądów wojewódzkich, kasztelańskich i t. d., w ogóle nadaje im wolności, jakie ma Kraków a nadto prawo pojedynków w celu dochodzenia prawdy przed sądem, czyli ordaliów. „Insuper, powiada, permittimus de nostra speciali gracia dicte ciuitati iudicium puqne seu duelli volentibus experiri cum de hoc fuerit indicatum, nostra non obstante absentia,” uwalnia ich od wszelkich uciążliwości prawa polskiego i dozwala zaprowadzać wszelkie rękodzieła. W końcu daje król mieszczanom wolność od podatków a to siedzącym na uprawianych już gruntach na lat 6 a na nowinach na lat 20. Skąd pochodziła ta nowa ludność, niemożna orzec z kilku nazw, które się przechowały. Być może, że część, jak twierdzi Kromer, przybyła z Saksonii i Holandyi, część jednak musiała być miejscową. W akcie lokacyjnym Dębicy z 5 lipca 1572 r. czytamy między świadkami: tunc temporis consulatui ciuitatis, videlicet Pylsna, presidens Woythko Peshko dictus swertil et Cymko eciam ciues de Pylszna (ibid, 376), imiona już przynajmniej spolszczone. Baliński (Starożytna Polaka, II, 476) przytacza odmienny akt Kazimierza Wielkiego z 1354 r., feria 6 post fest, s. Michaelis, nie wspomina bowiem o opacie tynieckim, ale powiada, że Kazimierz pozwolił nobili viro Do-beslao założyć to miasto, zamianował go wójtem wraz z prawnymi potomkami, nadał mu 4 łany wolne, młyn, łaźnią, ogród, jatki piekarskie, szewskie, rzeźnickie, tkackie i prasolskie, przeznaczył szósty denar z czynszów a trzeci z kar, pod warunkiem, by na wyprawę wojenną stawił się na koniu, cztery grzywny wartującym, w pancerzu, przyłbicy żelaznej, z oszczepem i włócznią. Po upływie sześciu lat wolnych, mieli mieszczanie płacić z łanu po 6 skojców. Związku między oboma przywilejami niemożna inaczej wytłumaczyć sobie jak tem, że w 1354 r. ustąpił klasztor Pilzno i Strzegocice umową sądową Eustachemu Firlejowi(Siarczyński, rps. bibl. Ossol. No 1826) a on prawdopodobnie królowi, który zaraz wydał nowy przywilej. Później było P. starostwem niegrodowem, przynoszącem w ostatnich latach Rzpltej 2724 złp. kwarty. Kazimierz Jagiellończyk nadał mieszczanom w 1456 r. przywilej zniżający cła w Krakowie i całym kraju do połowy, a 1461 r. pozwolił rajcom prowadzić podziemne rury i wodociągi, przysądzając im na zawsze płynące ztąd dochody. Podczas krótkiej wojny polsko-węgierskiej w 1474 r. osaczyli Węgrzy miasto i żądali 400 zł. okupu. Mieszczanie skłaniali się do tego, gdy jednak król niedozwolił im się poddać, zostało miasto zajęte i spalone, przyczem część ludności wymordowano. Wtedy zgorzały także kościoły: farny i augustyanów. Zdaje się, że po tej klęsce nie podniosło się miasto do dawnego dobrobytu, jakolwiek bowiem w 1489 r. pozwala wójt przeprowadzać wodociągi przez swe grunta, za opłatą 13 grzywien a 1495 król Jan Olbracht ustanawia jarmarki na św. Jędrzeja, Zygmunt I zaś na św. Jana Chrzciciela, w 1539 roku uwolnił mieszczan od dawania stacyi, to lustraeya z r. 1564 zastała tylko 166 domów i 85 łanów miejskich. Lustratorowie zapisali, że mimo zakazu 9 paliło gorzałkę, 28 kmieci, osiadłych na przedmieściu, płaciło z łanu po grzywnie i dawali owsa 3 korce, 2 kapłony, serów 2, jaj 20 i przykładali się do stacyi król. Na mocy przywileju z 1533 r., powiada lustraeya, mają robić dzień w tygodniu „a ony skarżą się, że na folwarku królewskim Strzegoczicze rzadko a na woythowskim na każdy dzień robyą.” Targowe przynosiło: od wozów co po zboże przyjeżdżają po groszu 1, na wolnicy a pecoribus per gr. 1, a pecudibus (trzody) per den. 6, od ćwiertnic mąki per. gr. 1, od źrebców węgierskich i od innych koni, na jarmark przypędzonych, per gr. 2, scilicet 1 a venditore alterum ab emptore, których bywa citra ultra 1000, a bobus et vaccis et iuvencis per 1 gr., których niewiele bywa. Paszne na jarmark na św. Jan od źrebców węgierskich biorą per 2 gr., których bywa ad minus 800, ad maius 1500. Stacyi królewskiej płacą ze wsiami grzyw. 50, jurgieltnikowi przy szatach JKM. Jest żydów gospodarzy 3, każdy per florenum ungaricum solvit, facit mar. 3 gr. 12; mieszka też komorą 2, ci niedawają płatu pieniężnego, tylko roboty i poprawy szatów do dworu powinni.” Stefan Batory 1577 r. polecił wyrugować żydów z miasta i zabronił im osiedlać się w mieście i okolicy. Niewiele atoli pomógł ten środek, używany w celu podniesienia przemysłu i handlu. Lustratorowie w 1629 r. zastali wprawdzie więcej domów, bo 204 wraz z przedmieściem, gorzałkę paliło 16, domy po żydach były puste a z cechów zastano szewców, piekarza, kowala, tkaczów i rzeźników. „Targowe nie czyni jako przedtem, iż z Węgier koni nie prowadzą (są to czasy trzydziestoletniej wojny), a ktemu z Rusi i do Rusi innym gościńcem tak bydła jak i stada prowadzą. Wójt bierze pożytek z młyna, ogrodów, jatek piekarskich i rzeźniczych. Podwodnych pieniędzy dają mieszczanie fl. 67 gr. 6, pieniędzy koronacyjnych fl. 40. Powinni wyprawiać na wojnę wóz z 4 końmi, przykryty suknem, z żywnością i innemi potrzebami.” To był czas największego rozkwitu miasta po katastrofie z r. 1474. Istniały jeszcze wielkie składy wina i wyrabiano poszukiwane przedmioty miedziane i mosiężne a sejm w 1641 r. uchwalił dla msta mostowe po groszu  od konia. Gdy atoli wybuchła wojna szwedzka, zrabowało wojsko koronne miasto a nieprzyjaciel do reszty zniszczył ogiem. Lustracya z 1663 r. zastała w mieście i na przedmieściu 36 domów lichych. Mimo nowych klęsk z powodu pożarów, powodzi i moru, podnosiło się mto znowu, bo lustracya zastała 82 dm. w 1765 r.; miasto było otoczone wałami i miało 4 kościoły. Mieszczanie płacili po groszu z domu, niebyło atoli postrzygalni i wagi a ratusz murowany na środku rynku wymagał szybkiej naprawy. „Byłaby ozdoba miasta i wygoda dla sądów, powiadają lustratorowie, i konserwacya ksiąg bezpieczna. A że prawo mieć chce, żeby sądy ziemiańskie odprawowane były w ratuszach i konstytucya z r. 1764 na instancyą powiatu pilzneńskiego ustanowiła: aby sądy grodzkie, na które musieli zjeżdżać obywatele do Korczyna, odtąd odprawowały się przez urząd grodzki korczyński w Pilźnie i suscepta tranzakcyi doczesnych tamże i ksiąg depozycya tak ziemskich jako i grodzkich była, przeto staroście aby ratusz jako najprędzej wyreparował, zalecamy. Wóz wojskowy zawsze mieć gotowy powinni, co pod winami nakazujemy. Wniosło miasto do nas, że Pan Starosta (Stanisław Piniński) trzyma arendarza a ten mając przy sobie kilku żydów i szynkuje i handel prowadzi z krzywdą miasta. Intrata nieohybna starostwa 10896 zł., z czego czwarta część na Rzpltą.” Rząd austryacki utworzył w Pilźnie starostwo i wpuścił do miasta żydów, przytem spokojne czasy dozwoliły się mu znowu podnieść a nawet przeznaczano to mto na siedzibę biskupstwa, przeniesionego następnie do Tyńca a potem do Tarnowa. Z nowszych czasów stało się Pilzno głośne w 1846 r., tu bowiem rozpoczął się ruch rewolucyjny. Zbudowanie kolei żelaznej arc. Karola Ludwika zadało stanowczy cios miastu, które, jako oddalone od stacyi, zostało pozbawione na zawsze ruchu handlowego a 16 dorocznych jarmarków i tygodniowe targi w poniedziałki mają jedynie lokalne znaczenie. Ten sam powód nie dozwala na rozwój jakiegokolwiek przemysłu, prócz rękodzieł, zaspakajających codzienną potrzebę mieszkańców i okolicy. P. jest miejscem rodzinnem Marcina z Pilzna (Gilcza lub Glickiego), który był 16 razy rektorem akademii krakowskiej i kaznodzieją, Szymona Maryckiego, uczonego humanisty, autora dzieła: „O szkołach i akademiach” (1551), Andrzeja Gruckiego (Grutinus) lekarza i autora dzieł lekarskich na początku XVII w., Sebastyana Petrycego, lekarza nadwornego kardynała Maciejowskiego i Maryny Mniszchówny, tłumacza dzieł Arystotelesa i Horacego, który po powrocie z Moskwy uczynił zapis na utrzymanie historyografa przy szkole krakowskiej i Szymona Halickiego, mówcy z XVII w. Pilzneńskie starostwo grodowe leżało w wwdztwie sandomierskiem, pow. pilzneńskim. Podług spisów podskarbińskich z r. 1770, składało się: z miasta Pilzna z wójtostwem i wsi: Strzegocice, Pielawy, Słotowo i Dzwonowa. W tym czasie posiadał je Stanisław Piniński, opłacając zeń kwarty złp. 2724, a hyberny złp. 1758 gr. 12. Po zajęciu tego sstwa przez rząd austryacki w r. 1790, takowe oddano w r. 1801 spadkobiercom księcia Augusta Jabłonowskiego jako częściowe wynagrodzenie za dziedziczne dobra Jabłonów, zajęte na saliny. Pilzneński powiat zajmuje 14.85 mil kwadr. czyli 5.8893 mirjam. powierzchni i dzieli się na dwie części: północną, nizinną, w glebie piaszczystej, pokrytej szpilkowymi borami, ciągnącą się na północ od torów kolei arc. Karola Ludwika, i podgórską, rozciągającą się na południe od tej linii. Ten nieregularny równoległobok graniczy na płn. z pow. mieleckim, na zachód z pow. tarnowskim, na płd. z gorlickim i jasielskim a na wschód z ropczyckim. W całym powiecie są 2 miasta (Pilzno i Brzostek), 77 osad i 62 gmin katastralnych. Special-Orts-Repertorium (1886) podaje 8292 dm., 47537 mk. (22990 męż., 24547 kob.). Podług wyznań: 44673 rz.-kat., 10 gr. kat., 2813 izrael. i 41 prot.; pod względem narodowości: 47452 Polaków, 19 Niemców, 7 innych narodowości. W pow. są dwie szkoły czteroklasowe ludowe mieszane, 16 szkół jednoklasowych etatowych i 5 filialnych, zatem tylko trzecia część gmin ma szkoły. Sądy pow. są dwa: w Pilznie i Brzostku, w całym też powiecie osiedliło się stale dwóch tylko lekarzy, są dwie apteki a 39 gmin ma kasy pożyczkowe z ogólnym kapitałem 37705 złr. Ludność południowej części powiatu stanowią nowsi osadnicy, którzy posuwali się dolinami rzek w góry w XIII i XIV w. Część osadników pochodziła ze Szlązka, Moraw, Saksonii i Holandyi i zachowała właściwości w stroju, który jest podobny do stroju używanego przez Sasów w Węgrzech i Siedmiogrodzie. Dziś są spolszczeni, ale lud okoliczny nazywa ich głuchoniemcami. W części północnej są osady mazurskie, powstałe wśród puszczy sandomierskiej, nazywają ich pustakami; w stroju i gwarze zachowali właściwości mazurskie. Z całego obszaru zajmują trzecią część lasy, siódmą cześć łąki i pastwiska, resztę rola żytnia. Prawie dwie trzecie roli, pastwisk i łąk należy do mniejszej własności, za co znów tylko szóstą część lasów posiada mniejsza posiadłość. W dwóch miejscowościach, t.j. w Bączalu i Grudnie, znajdują się pokłady lignitu, których jednak, z powodu obfitości drzewa opałowego i braku przemysłu fabrycznego, należycie nie wyzyskują. Mac

Pniaki, do Jastrząbki Starej, pow. pilzneński, 13 dm. i 54 mk. (27 męż. i 27 kob.).

Podgrodzie z Grabówkami, wś, pow. ropczycki, odl. o 0.7 klm. od par. i urz. poczt. w Dębicy, na praw. brzegu Wisłoki, w okolicy pagórkowatej, na płn.-zach. stoku wzgórza Wielki Las (347 mt.), przy drodze z Dębicy do Pilzna. Z lasu płynie przez obszar wsi potok, u którego źródłowisk leżą Grabówki, na płd.-wsch. Wś graniczy na płd. z Parkoszem i Gołęczyną, na wsch. z Gumniskami Fox i kąpielowym zakładem Latoszynem a na płn. ze wsią Latoszynem. Z całego obszaru wsi (1423 mr.) przypada pos. większej (Teod. Christiani bar. Kronwald) 981 mr. (305 roli, 14 łąk, 58 past. i 604 mr. lasu); mn. pos. 442 mr. (315 roli, 31 łąk i 96 mr. past.). Wś ma 138 dm. (obszar dworski 9, Grabówki 20) i 819 mk. (404 męż., 415 kob.); pod względem wyznania: 805 rz.-kat. i 14 izral.

Podlesie, część Pustkowa, pow. ropczycki.

Podlesie, część wsi Łęki Górne i leśniczówka, pow. pilzneński.

Podlesie, os. Domin. W Januszkowicach, tenże powiat.

Podlesie, wólka do Chotowy, tenże powiat, na wschód od wsi, w pobliżu dużego lasu, nad pot. Chotowym, uchodzącym z lew. brzegu do Wisłoki, ma 10 dm., 35 mk.

Podlesie, wólka do Jastrząbki Starej, pow. pilzneński, na krańcu boru zwanego Kozłówką, na zach. od wsi, ma 40 dm. a 183 mk. rz.-kat.

Podpołudnik, os. do Gębiczyny należąca, pow. pilzneński. Leży wśród lasów na północ od tej wsi, w odl. 2 klm., na północnym stoku góry Gębiczyny (355 mt.) i składa się z 8 dm. i 53 mk. Dalej ku północy znajduje się wólka Południk, należąca do Braciejowy, w pow. ropczyckim. Mac.

Połomyja, al. Połomeja, wś, pow. pilzneński, wśród lasów, nad potokiem t. n., wpadającym z prawego brzegu do Wisłoki pod Złotoryą, na południe od Pilzna. Wznieś. 307 mt. Wioska należy do par. Dobrków, liczy 31 dm. i 3 dm. na obszarze dworskim (P. Garbaczyńskiego), ma 168 mk. (83 męż., 85 kob.), z tych 164 rz.-kat i 4 izrael. Według reg. pob. pow. pilzneńskiego z r. 1581 wś Połomia, w par. Dobrków, takie Golacznia (Gołęczyna), należała do kasztel. Rozpierskiego, miała 9 osad, 1 ½ łan., 2 zagr. z rolą, 4 zagr. bez roli, 2 kom., 7 ubogich, 6 rzem. (Pawiński, Małop., 243). Z całego obszaru 641 morg. przypada ma pos. większą 409 mr., a to 51 mr. roli, 2 mr. łąk, 6 mr. past. i 450 mr. lasu; na pos. mn. 132 mr., a to 111 mr. roli, 6 mr. łąk i 15 mr. past. Najbliżej położone wsi są: na południe Jaworze Dolne i Gębiczyna, na wschód Braciejowa, na płn. Gumniska Fos, a na zachód Gołęczyna. Mac.

Południk, wólka do Braciejowy należąca, w pow. ropczyckim, na granicy pow. pilzneńskiego, wznieś. 454 mt. na płd.-zachód od Braciejowy. Na zachód oddzielają tę wólkę lasy od Połomyi w pow. pilzneńskim, las Bezdech od Braciejowy, na płd. zaś styka się prawie z Podpołudnikiem, przys. Gębszczyzny w pow. pilzneńskim. Liczy 29 dm. i 160 mk. (73 męż., 87 kob.) rz.-kat. Mac

Potoki, wólka należąca do Dębowa, pow. pilzneński, ma 10 dm., 52 mk.

Tom IX

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1888

Przeczyca, w dok. Przeczicza i Przedczicza, wś, pow. pilzneński, na lew. brzegu Wisłoki, w okolicy pagórkowatej i lesistej, przy drodze z Jodłowy do Brzostka (4 klm.). Posiada kościół par. rzym.-kat., urząd poczt., kasę pożyczkową gmin. z kapit. 717 zł., 89 dm. i 519 mk. Na obszarze więk. pos. są 4 dm. i 33 mk. Co do wyznania jest 527 rzym.-kat., 19 izrael. Obszar wiek. pos. (J. Spetta) ma 268 mr. roli, 9 mr. łąk, 32 mr. pastw. i 370 mr. lasu; pos. mn. wynosi 401 mr. roli, 22 mr. łąk, 22 mr. pastw. i 2 mr. lasu. Lasy znajdują się na północ od wsi w międzyrzeczu Wisłoki i Jodłowskiego pot. Wieś należała pierwotnie do opactwa tynieckiego i wtedy zbudowano drewniany kościół. Dokument z 7 lipca 1374 r., w którym Bodzantha Szeliga, bisk. krak., funduje parafią (przechowywany w archiwum parafialnem), jest podrobionym, Bodzanta bowiem z Jankowa był biskupem krak. 1348— 1366 a po nim Flor. Mokrski 1366—1378. Teraźniejszy drewniany kościół zbudowano w r. 1730. Biskup Muskata odebrał wieś opatowi tynieckiemu i przyłączył do dóbr biskupich. Miała wówczas (Długosz, L. B., II, 245) 6 łanów kmiecych, 6 zagród z rolami, karczmę z rolą, grunta biskupie i plebańskie. Do par. należały: Kawęczyn, Dęboszyn i Zagórze. Taki skład był też w r. 1536 (Pawiński, Małop., 529). W tym czasie było we wsi 11 kmieciów, karczma płacąca 1½  grzyw. i cztery zagrody. Czynsze wynosiły 5 grzyw, a nadto dawano 2 zagrody za wysługi. Były też trzy sadzawki i małe łąki. Szacowano wieś na 300 grzywien. Później bisk. krak. Tomicki zamienił P. z opatem tynieckim za część wsi Rudki. Według reg. pob. z r. 1581 (Pawiński, ibid., 244) była własnością opatów tynieckich i miała 30 kmieci na 19 półłankach, 5 zagród z rolą, 4 zagrody bez roli, 15 komor. z bydłem, 8 komor. bez bydła, 3 rzemieśl. i karczmę z ósmą częścią łanu. Sołtys Wojciech Warziczki miał 3 i pół łanu. Po zniesieniu opactwa tynieckiego przyłączył rząd austryacki tę wieś do funduszu religijnego a następnie sprzedał. Parafia należy do dyec. przemyskiej, dek. brzosteckiego i obejmuje: Dęboszyn, Jaworze Górne, część Skurowy, Kamienicę Dolną i Zagórze. P. graniczy na płd. ze Skurową, na zachód z Jodłową a na płn. z Dęboszynem. Od wschodu oblewa ją Wisłoka. Mac.

Przerytybór, z os. dom. Pod Różą, Za Górą, Za Lasem, wś, pow. pilzneński, w równinie nadwiślańskiej, nad górnym biegiem Brenia. Graniczy na półn. przez las ze Zdziarcem, na zach. z Jastrząbką Starą i Żarówką, na połud. z Różą a na wsch. z Dąbiem. Par. rz.-kat. w Zassowie (o 5 klm.). Wś składa się z 48 dm. i 265 mk.; na obsz. więk. pos. 8 dm. i 28 mk. W ogóle jest 260 rz.-kat. i 33 izrael. Obszar wiek. pos. ma 206 roli, 26 łąk i ogr., 9 past. i 209 mr. lasu; pos. mn. wynosi 252 roli, 45 łąk i ogr., 23 past. i 10 mr. lasu. Wś założoną prawdopodobnie w XVI w., wymieniają reg. pobor. z r. 1581 (Pawiński, Małop., 247) jako własność ks. Ostrogskiego. Wówczas miała tylko pół łana kmiecego i 4 zagrody.

Przyborowie, os. dom. do Głowaczowy, pow. pilzneński, ma 17 dm. i 83 mk.

Przymiarki, pow. pilzneński, os. dom. do Klecia, 1 dm., 6 mk.

Przymiarki, os. do Dulczówki, tenże powiat, 17 dm., 73 mk.

Pustków al. Pustkowie z Męciszowem i Wola Pustkowska i os. Rudki, Krownica, Zastawie i Budy, wś, pow. ropczycki, par. rzym.-kat. w Brzeźnicy. Leży w piaszczystej równinie, na praw. brzegu Wisłoka. Obszar rozciąga się między dopływami Wisłoka: Ocieką, na północ i Wielopolką na południe. Cały ten obszar przecina tor kolei arc. Karola Ludwika (Dębica-Nadbrzezie) a w samem P. utworzono stacyą. Wólki zabudowały się nad Ocieką, śród lasów, które otaczają wieś od wschodu. Przez wś przechodzi gościniec z Dębicy do Mielca. Pustkowska Wola ma 39 dm. i 188 mk., Pustków 164 dm. i 899 mk. i Męciszów 87 dm., 476 mk. Razem 290 dm. i 1563 mk., z nich 1531 rzym.-kat. i 32 izrael. Na obszarze wiek. pos. (K. hr. Bobrowski) 11 dm., 86 mk., z nich 75 rzym.-kat. i 11 izrael. Obszar wiek. pos. składa się z 537 mr. roli, 77 mr. łąk i ogr., 130 mr. pastw. i 1115 mr. lasu; pos. mn. ma 905 mr. roli, 290 mr. łąk i ogr., 91 mr. pastw. i 61 mr. lasu. Glebę stanowi namulisko zmieszane z piaskiem. Gorzelnia na większym obszarze. W 1423 r. istniała już osada, pisał się bowiem na Pobiedniu i Pustkowie Klemens (Climaschko, A. G. Z., XI). W 1508 r. dziedziczył ją Mikołaj Ligęza z Bobrka (Pawiński, Małopolska 468) a w 1581 r. było 8 kmieci na 7 półłankach, 3 zagród, 2 komor. z bydłem, 2 komor. bez bydła, 2 karczmy (po ćwierci łanu). P. graniczy na północ z Tuszymą i Białymborem, na wschód z Ocieką i Ostrowem a na południe z Parszczyzną i Brzeźnicą. Mac.

Pustynia z Kędzierzem i Kozłowem, wś, pow. pilzneński, par. rz.-kat. w Dębicy (0.4 klm.). Leży w równinie (199 mt. n. p. m.), na praw. brzegu Wisłoki. Przecinają wieś: gościniec z Dębicy do Mielca i kolej arcyks. Karola Ludwika Dębica-Nadbrzozie, między stacyami Dębicą i Brzeźnicą. Kędzierz (60 dm., 362 mk.) leży na brzegu Wisłoki, Kozłów zaś (36 dm., 178 mk.) na północ od wsi, nad potoczkiem. Na wschód od Kozłowa a płn. wschód od Pustyni znajduje się las zwany Borkiem. Wieś otacza od zachodu i północy Wisłoka, na wschód graniczy z Paszczyną a na południe z Dębicą. Wieś wraz z przysiółkami liczy 162 dm. i 887 mk.; obszar większy zaś 4 dm., 42 mk. (21 męż., 21 kob.), w ogóle 901 rz.-kat. i 28 izrael. We wsi jest szkoła ludowa a na obszarze dworskim gorzelnia i dwa duże stawy. Posiadłość większa (Anna hr. Raczyńska) wynosi 460 roli, 54 łąk i ogr., 65 past. i 10 mr. lasu; pos. mn. ma 1013 roli, 90 łąk i ogr., 217 past. i 9 mr. lasu. Za Długosza (L. B., II, 162) była P. własnością Stanisława Ligęzy Półkozica i Jadwigi, wdowy po Stanisławie Gryfie. Stała tu kaplica drewniana p.w. św. Stanisława biskupa, do której odprawiano pielgrzymki w dniu św. Stanisława. Długosz podaje, że działo się tam wiele cudów. Dochody pobierał proboszcz w Dębicy. Było tam wówczas sołtystwo, łany kmiece, zagrody i karczmy. W 1536 r. (Pawiński, Małop., 469) miał tę wieś Piotr Ligęza i Aleksander Trzecieski. Dobra Ligęzy: Lubzinę, Brzozówkę, Ostrów, Parszczynę (Paszczynę), Stobiernę, Kanrisch (Kędzierz) i Pustynię szacowano na 4500 grzywien. W Kędzierzu było 9 kmieci, karczma, sołtys, praedium szlacheckie i przewóz na Wisłoce (navigium). W 1581 r. (ibid., 241) część Ligęzy była własną Mikołaja Tarnowskiego i składała się z 13 kmieci na 3 łanach, 6 zagród i 3 komorników; część Trzecieskiego AL miała 6 km. na 1l łanie, 2 zagrody, 1 komornik z bydłem, 2 komor. bez bydła i 2 rzemieślników. Wreszcie w 1508 r. (ibid., 468) sołtystwo trzymała Beata Pniowska, szlachcianka. Grunta są tutaj urodzajne, namuliste.

Róża, wś, pow. pilzneński, w równinie piaszczystej, wznies. 263 mt. npm., nad pot. Wolskim, uchodzącym wraz z pot. Grabaniny do Wisłoki. Wś zabudowana w długą ulicę, jest przecięta drogą gminną, łączącą Wiewiórkę z Jastrząbką Starą. Prócz tego przecinają R. dwa gościńce: z Pilzna i Czarny, st. dr. żel. arcyks. Karola Ludwika, do Radomyśla. Na płn. graniczy R. z Przerytymborem, Dąbiem i Zassowem (4 klm.), na płd. z Jaźwinami i Borową. Par. rzym.-kat. w Zassowie. Wś liczy 321 dm. (3 na obszarze więk. pos. P. Horodyńskiego) i 1587 mk. (778 męż., 809 kob.); 1502 rz.-kat. a 85 izrael. Z obszaru 2751 mr. przypada większej posiadł. 667 mr. (623 roli, 26 łąk i ogr. i 18 past.) a 2084 mr. mniejszej posiadł. (1699 roli, 175 łąk i 210 past.). Najdawniejszą wzmiankę o wsi mamy w dok. z 23 sierp. 1419 r. (Kod. kat. krak. Piekosińskiego, II, 450), jako o wsi Rosza Navogij. Za Długosza (L. B., II, 259 i 438) należała do kilku współwłaścicieli i składała się z 11 łan. kmiec., z których pobierał dziesięciny dziekan. krak. w wartości 3 grzywien bez fertona. Następnie posiada ją ks. Ostrogski (Pawiński, Małop., 247). Było wtedy 7 łan. kmiec., 4 zagrod., 3 komorn. z bydłem, 4 komor. bez bydła i 1 rzemieślnik. W 1508 r. (ibid., 467) dziedziczyli ją Andrzej Rozemberski i Janusz de Róża, którzy zapłacili kwarty 8 grzyw. 27 gr. i 12 den. W otaksowaniu z r. 1536 (ibid., 553) czytamy: Róża wieś należąca do Wiewiórki, z której trzecia część jest dziedziczną, dwie zaś tytułem zastawu; ich dziedzicem jest JW. Jan z Tarnowa, dziedzic na Wiewiórze. Jest w tej wsi 20 kmieci, płacących czynszu 13 grzyw. 6 gr., 2 karczmy płacące 2 grzywny i 2 kamienie łoju, 3 zagrodn., 11 mierzyc owsa, kury, jaja i t. d. Predium. Szacują wieś na 800 grzyw. Mac.

Tom X

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1889

Rybia Góra, las i góra w płn. części Gogołowa, pow. jasielski, na płn. od jej przysiółka Huty Gogołowskiej. Od płd.-zach. bierze początek pot. Kamienica, dopł. Wisłoki, a od płd. pot. Stępina, dopł. Wisłoka. Wznies. 524 mt. Na płn.-zach. szczyt Brzezina, na płn.-wsch. szczyt Chełm (532 mt.), a na płd. Kamienna Góra (451 mt.). Br. G.

Ryłowiec, al. Rydłowiec, folw. w Dęborzynie, pow. pilźneński, 3 dm., 21 mk. Br. G.

Rysowany Kamień, szczyt w paśmie Liwocza, na granicy Jodłowy (pow. pilźnieński) a Brzysk i Czermny (pow. jasielski). Wznies. 427 mt. Ob. Liwocz.

Rzędziny, przysiółek Lipin, w pow. pilzneńskim.

Siedliska Bogusz Dolne i Górne, wś, pow. pilzneński, w okolicy podgórskiej i lesistej, nad pot. Jeziora (praw. dopł. Wisłoki), wznies. 339 mt. npm. Posiada kościół paraf. rz.-kat., drewniany, szkołę ludową i piękne zabudowania większej posiadłości. Wraz z obszarem więk. (8 dm.) jest 187 dm. i 1043 mk. (520 męż., 523 kob.), 1004 rzym.-kat. i 39 izrael. Sama wieś ciągnie się długą ulicą w dolinie potoku, ma trzy. oddalone wólki: Hutę (20 dm. i 164 mk.), Kopaliny (43 dm. i 273 mk.) i Kamionki (24 dm. i 172 mk.). Obszar więk. pos. (Gorajskich) wynosi 463 mr. roli, 53 mr. łąk ł ogr., 57 mr. pastw. i 489 mr. lasu; pos. mn. ma 789 mr. roli, 33 mr. łąk, 204 mr. pastw. i 4 mr. lasu. Par. założona 1484, ale wś istniała wcześniej, bo wymienia ją Długosz (L. B., III, 203) jako graniczącą z Brzostkiem. Par. należy do dyec. tarnowskiej, dek. wielopolskiego i obejmuje: Smarzową, Gorzejową, Głobikową, Grudnę Dolną i Grudnę Górną, Bączalkę i Kamienicę Górną. Na cmentarzu stoi murowana kaplica nowej erekcyi. W XVI w. (Pawiński, Małop., 533) była własnością Oświęcimów; w 1536 dziedziczyli ją bracia Jan, Kasper i Mel-chior, płacili oni z 27 łan. km., kilku ról opuszczonych, które uprawiali właściciele, z 4 zagród, karczmy przynoszącej 8 grzyw. czynszu, z 3 obszarów szlach., łąk i lasów. Szacowano ją na 400 grzyw. W 1581 r. (ibid., 242) posiadał Floryan Oświęcim 6 km., 1 łan pusty, 2 zagr. z rolą, 2 zagr. bez roli, 3 kom. z bydłem a 2 bez bydła, zaś Albert Kowaliowski 10 kmieci, 2 łany puste, 2 zagr. z rolą, 1 bez roli i 4 komor. bez bydła. S. graniczą na płn. z Gębiczyną, na zachód z Gorzejową Dolną, na wschód ze Smarzową, a na płd. z Brzostkiem.

Skurowa, wś, pow. pilzneński, na lewym brzegu Wisłoki, naprzeciw Brzostka, wznies. 315 mt. npm. składa się z 8 osad: wsi samej (45 dm. i 253 mk.), Bud (9 dm., 57 mk.), Czapicy (5 dm., 12 mk.), Na Dole (8 dm., 45 mk.), Dąbrowy (4 dm., 16 mk.), Stawisk (2 dm., 14 mk.), U Granicy (2 dm., 4 mk.) i Zalesia (2 dm., 11 mk.) i 5 dm., 27 mk. na obszarze więk. posiadł. W ogóle jest 82 dm. i 439 mk. Prócz 15 izrael. wszyscy rz.-kat. Z całego obszaru 842 mr. przypada na więk. posiadłość (Apol. Jordana) 411 mr. (239 roli, 16 łąk, 27 past., 129 mr. lasu) a 431 mr. na pos. mn. (321 roli, 36 łąk, 60 past. i 14 mr. lasu). Par. rz.-kat. w Przeczycy. Przywilej Kazimierza W. (Kod. Małop. I, 299) wś „Skoroua” wraz z Czermną, Kleciem, Januszkowicami, Gogołowem, Bukową i Błaszkową, posiadłości Piotra Janowicza, woj. żydaczowskiego, przeniósł z prawa polskiego na niemieckie. Wówczas i w 1536 r. leżała ta wieś w pow. bieckim; w 1508 r. posiadał S. wraz z Kleciem i Kamienicą Zygmunt z Klecia (Pawiński, Małop., 486) a 1581 r. (ibid., 250) Józef Kowaliowski. Wówczas należała do par. w Brzostku i miała 7 kmieci, 2 łany, 8 zagród, 8 komor. z bydłem, 3 komor. bez bydła i rzemieślnika. S. graniczy na płd. z Błaszkową, na płn. z Przeczycą a na zach. z częścią obszaru Dębowy i z Jodłową. Mac.

Słona al. Słony, potok, wypływa na granicy gm. Huty Gogołowskiej (pow. jasielski) i Kamienicy Górnej (pow. pilźneński), w Drobnym lesie; płynie na zachód granicą Kamienicy Górnej a Huty Gogołowskiej, Januszkowic i Woli Brzosteckiej, następnie przez Wolę Brzostecką, Nawsie Brzosteckie i Brzostek, poniżej którego wpada do Wisłoki z prawego brzegu. Długość 8 klm.

Słotowa, wś z os. Berdychów, 1508 Szlosztowa, 1536 Slotowa, pow. pilzneński, w okolicy pagórkowatej, nad potokiem dopł. Wisłoki z praw. brzegu, 4 klm. na płd. od Pilzna. Par. rz.-kat. w Pilznie. Składa się z 192 dm. i 1081 mk., 1070 rz.-kat. i 11 izrael. Obszar więk. pos. wynosi 162 mr. roli, 8 mr. łąk, 16 mr. past. i 17 mr. lasu; pos. mn. ma 1188 mr. roli, 108 mr. łąk, 214 mr. past. i 176 mr. lasu. W 1536 (Pawiński, Małop., 539) Slotowa, wieś król. (sstwa pilzneńskiego), miała 38 kmieci na 18 łanach, płacili czynszu po 1 grzywnie z łanu. Sołtys pobierał szóstą część dochodów. Kmiecie składali 54 korcy owsa, kury, jaja, sery itd. Sołtys miał łan i 2 kmieci na łanie, którzy mu płacili grzywnę i karczmę płacącą 3 grzywny, kury, jaja itd., wreszcie 4 zagrody i 2 opuszczone sadzawki a 3 inne. Sołtystwo szacowano oddzielnie na 200 grzywien. S. graniczy na płn. z Pilznem, na zach. przez lasy ze Zwiernikiem, na wschód ze Strzegocicami a na płd. przez lasy z Zagórzem i Lubczą. Mac.

Słotówka, potok, bierze początek w obr. Słotowy, pow. pilzneńskim, tuż nad granicą z gm. Zwiernikiem, z pod wzgórza Budyna (388 mt.); płynie między domostwami Słotowy na płn. wschód, aż do Strzegocic; tu skręca na płd. wschód, przepływa wś Bielowy, w obrębie której przeciąwszy gościniec pilźneńsko-jasielski, wpada do Wisłoki z lew. brzegu. Długi 8 klm. W Bielowach przyjmuje od praw. brzegu znaczny dopływ b. n.

Słupie, fol. do Chotowy, pow. pilzneński, nad Wisłoką, w równinie wzn. 198 mt. npm., na płd.-wschód od Dembicy (4 klm.). Mac.

Smarzowa, wś, pow. pilzneński, par. rz.-kat. w Siedliskach Bogusz. Leży w okolicy pagórkowatej, nad pot. Kamienica al. Jezioro (praw. dopływu Wisłoki), 7 klm. na płn. od Brzostka; liczy 132 dm. (6 na obsz. więk. pos. Józefa Bogusza) i 743 mk., 737 rz.-kat. i 6 izrael. Do wsi należą wólki: Kopaliny (49 dm. i 250 mk.) i Zagórze (18 dm. i 115 mk.). Pos. więk. wynosi 459 roli, 27 łąk i ogr., 42 pastw. i 341 mr. lasu; pos. mn. 600 roli, 46 łąk, 98 past. i 15 mr. lasu. W 1553 r. król Kazimierz nagradzając zasługi Chodka, Piotra i Ostaszka, Rusinów, nadaje im kilkanaście wsi a w tej liczbie i S. (Kod. Małop., III, 88, 89). Wspomina o tej wsi wyrok biskupa frekwentyńskiego z 1 czerwca 1408 r., rozstrzygający spór między klasztorem tynieckim a obywatelami ziemi sandomierskiej i krakowskiej, o 14 wsi położonych w okolicy Brzostka. W r. 1508 (Pawiński, Małop., 468) „Smarzowa Mala”, własność Jana Lipskiego, opłacała poboru 3 grzyw. 36 gr.; w 1536 (ibid., 533) S., odróżniona od Mały, Mikołaja i braci Lipskich, liczyła 24 kmieci płacących czynszu 4 grzyw. 44 gr., 10½ kor. owsa, kury, sery i t. d., dwór, role dworskie, młyn, karczmę dającą 4 grzyw. i zagrodnika płacącego 12 gr. W 1581 (ibid., 242) była dziedzictwem Marcina i Rafała Liczków; miała 14 kmieci, 3½ łan., 2 zagr. z rolą, 3 zagr. bez roli, 2 komor. z bydł., tyluż bez bydła i rzemieślnika. S. graniczy na płn. z Głobikówką, na wschód z Grudną Dolną i Bączalką, na płd. z Brzostkiem a na zach. z Siedliskami. Mac.

Tom XI

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1890

Sowia Góra, wzgórze polne, na płn. od Gumnisk, w pow. pilźneńskim, na praw. brz. pot. Ostrej, wzn. 342 mt. npm. Na płn.-wsch. szczyt Łysa, 379 mt. wys. Br. G.

Stasiówka, wś, pow. ropczycki, u źródeł pot. Zawadzkiego (lew. dopł. Wielopolki), w okolicy podgórskiej, lesistej, 318 mt. npm. Od zachodu otacza ją Łysa góra (428 mt), od wschodu Międzylesie (ze szczytem 368 mt). Lasy na płd. położone sięgają do 606 mt. S. graniczy na płd. z Braciejową i Niedźwiedzą, na zach. z Gumniskami Fox, na wschód z Łopuchową, a na płn. ze Stobierną. Par. rzym.-kat. w Zawadzie. Wś składa się z 105 dm. (3 na obszarze więk. pos. An. hr. Raczyńskiej) i 617 mk. (603 rzym.-kat. i 14 izrael.). Obszar więk. pos. wynosi 7 mr. roli, 1 mr. ogr. i 169 mr. lasu; pos. mn. ma 700 mr. roli, 214 mr. past., 77 mr. lasu. Wymienia S. Długosz (L. B., II, 265) jako własność Jana Podgórskiego. Należała do par. w Gumniskach; wójt miał rolę. W spisie poradlnego z r. 1508 jest zapisana jako „Sthaszczowka” (Pawiński, Małop., 467); w 1536 (ibid., 542) „Stasziowka”, po połowie Jana Górskiego i Jakóba Lathosehyńskiego, miała 26 kmieci i rolę opuszczoną; czynszu płacili kmiecie 6½ grzyw., karczma 1½  grzyw. Nadto dawali 19½ korcy owsa, kury, sery i t. p. Sołtys miał folwark. Szacowano wś na 200 grzyw. W 1581 r. Józef Latoszyński płaci tu od 20 kmieci, 4 łan., 3 zagr., 3 komorn. z bydłem, 4 komor. bez bydła i 1 łanu sołtysiego. Mac.

Stobiczna, wś (ob. Nogawczyna), mylnie, za: Stobierna.

Stobierna, wś, pow. ropczycki, nad pot. Zawadzkim, płynącym od Stasiówki (lew. dopł. Wielopólki), leży 9 klm. na płd.-wsch. od Dębicy, w okolicy pagórkowatej (259 mt. npm.) i lesistej. Par. rz.-kat. w Zawadzie. W płn. części wsi przys. Laskowa. S. ma 75 dm., 440 mk. rz.-kat. i 19 izrael. Pos. wiek. (A. hr. Raczyńskiej) wynosi 6 roli, 363 mr. lasu; pos. mn. ma 486 roli, 52 łąk, 131 past. i 72 mr. lasu. Par. rz.-kat. w Zawadzie. Graniczy na płd. z Stasiówką, na zach. z Gawryłową, na wsch. z Okoninem a na płd. z Zawadą. Mac.

Straszęcin, w XV w. Strachączyn i Straszaczin, wś, pow. ropczycki, u ujścia pot. Wolskiego do pot. Grabaniny (dopł. Wisłoki), leży w równinie namulistej, wzn. 195 mt. npm. Przez wś prowadzi droga z Pilzna do Przecławia. Na zachód od wsi znajdują się wydmy piaszczyste, a dalej bór sosnowy, zwany Czarnym lasem. S. ma par. rzym.-kat. (dyec. tarnowska, dek. pilzneński), z drewnianym kościołem, niewiadomej erekcyi, i liczy 86 dm. (2 na obszarze więk. pos.) i 450 mk., 439 rzym.-kat. i 11 izrael. Obszar więk. pos. (hr. Raczyńskich) wynosi 605 mr. roli, 58 mr. łąk, 275 mr. past. i 26 mr. lasu; pos. mn. ma 486 mr. roli, 17 mr. łąk, 41 mr. past. i 17 mr. lasu. Pierwszą wzmiankę o S. mamy w 1239 r. w dyplomie wdowy po Marku, wojew. krak., która dała za jej zwrot klasztorowi w Ludzimierzu wieś Droginie. Już wtedy była wieś dawną (Kod. Małop., II, 61). Z dyplomu potwierdzającego sprzedaże sołtystwa w Głowaczowy w 1419 r. (Kod. kat. krak., II, 450) dowiadujemy się, że rzeczka oznaczona teraz jako Grabiny zwała się Czarnym potokiem i że droga z Głowaczowy do Straszęcina już istniała. Za Długosza (L, B., II, 260) wś miała parafię. Dziedziczył wś Emeryk Rozpierski h. Zadora; kmiecie płacili dziesięciny, wartości 10 grzyw., a pleban miał grunta na swój użytek. Do par. należały: Góra (mianowicie Motyczna), Gorska Wola (dziś Wielka Wola), Chotowa, Grabie (dziś Grabiny), Zary (dz. Żdżary), Ruda, Żyraków i Wola Żyrakowska. Z tych wsi nie ma dziś Rudy, przybyła zaś Wola Mała Głowaczowa, Gołemki i Słupie. W 1581 (Pawiński, Małop., 246) S. dzielił się na 3 części: Waleryana, Jana i Andrzeja Bąków; kmieci było 4, łanów ziem. 2½, 10 zagród, 5 kom. i rzemieślnik. Do par. należały te wsie co za Długosza; Słupiego, Rudy i Woli Małej nie było, Chotową nazwano Kotową, a Gołemki Goleńkową. Graniczy dziś S. na płd. z Grabinami, na zach. z Głowaczową, na płn. z Górą Motyczną. Mac.

Strzegocice, 1328 r. Stregoczicz, u Długosza: Strzigorzicze, Strzegoczicze, wś, pow. pilzneński, nad pot. Czepiną (lewy dopł. Wisłoki). Przez S. idzie gościniec z Pilzna (4 klm.) na płd. do Brzostka. Na płn. od wsi rozpościera się równe urodzajne porzecze, wzn. 209 mt. npm., na płd. podnosi się teren powoli (szczyt Dęborzyn 341 mt.). Wś ma 49 dm. i 287 mk. (272 rz.-kat. i 15 izr.). Na obszarze więk. pos. 5 dm., 62 mk. (11 izr.). Do S. należą osady: Myszówka (5 dm.) i Zaszkarpie (1 dm.). We wsi szkoła ludowa; par. rz.-kat. w Pilźnie. Obszar więk. pos. (Wikt. Komarnickiej) wynosi 476 roli, 42 łąk i 13 mr. past.; pos. mn. ma 142 roli, 12 łąk, 26 past. i 1 mr. lasu. S. graniczy na zach. ze Słotową, na wsch. z Bielowym, na płd. z Zagórzem a na płn. z Pilznem. W akcie z 1328 r. opat tyniecki Michał powiada: „Stregoczicz in fluuio quod dicitur polonice Czepiną” (Kod. Małop., I, 211). Tyczące się S. dokumenty podane w Kod. tynieckim (z r. 1288, z 1354 d. 24 lutego i 9 paźdz. 1354, str. 71, 115 i 120) są interpolowane w XV w. lub nawet podrobione. Na dokumenty te jednak zdaje się powoływać Długosz (L. B., III, 202, 217, 219) mówiąc, iż S. według przywileju papierowego były własnością opatów, ale za jego czasów do opactwa nie należały. W 1536 r. (Pawiń., Małop.) S., wś królewska, należąca do tenuty pilzneńskiej, miała 7 służebnych zagrod., karczmę płacącą 4 grzyw. i dającą dwa kamienie łoju, młyn, sadzawkę, dwór, dobre predium i dosyć łąk. W 1581 r. było 9 zagród z rolą, 4 komor. z bydłem, 8 komor. bez bydła i rybak. Po pierwszym rozbiorze Polski zamieniono S. na wieś kameralną a następnie sprzedano. Mac.

Tom XII

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1892

Tom XIII

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1893

Wielki Las, wzgórze, (347 mt.), w pow. ropczyckim, nad pot. Ostrą, dopł. Wisłoki.

Wielki Las, lesiste wzgórze, we wsi Brzezinach, pow. ropczyckim, na granicy pow. jasielskiego, ropczyckiego i pilzneńskiego. Wzniesienie sięga 430 mt. Góra Brzezina na granicy trzech powiatów stanowi gniazdo górskie, a jednym z rozgałęzień jest Wielki Las. Wody odpływają do Wielopolki (Mapa wojs., 6, XXV).

Wielopólka, dawniej zwana Brzeźnicą, rzeczka w pow. ropczyckim. Płynie przez wsi: Brzeźnica, Okonin, Ostrów, Pogwizdów, Rzegocin, Wielopole. Uchodzi do Wisłoki.

Wiewiórka, wś, pow. pilzneński, w równinie, u źródeł pot. Wolskiego, uchodzącego wraz z pot. Grabiny z lew. brz. do Wisłoki. Przez wś prowadzi gościniec z Dębicy do Zassowa (odl. 3 klm.). Najbliższa stacya dr. żel. w Czarny, odl. 9 klm. Wznies. obszaru sięga 252 mt. Par. rz-kat. w Zassowie. Jest to duża wś, licząca wraz z obszarem dwors. 228 dm. i 1194 mk., 1125 rz.-kat., 28 prot. i 41 izrael. Par. tabularna ma 111 mr. roli, 7 mr. łąk, 13 mr. ogr., 4 mr. past., 1 mr. nieuż. i 1 mr. 301 sąż. parcel bud.; pos. mn. 1442 mr. roli, 112 mr. łąk i 115 mr. pastw. Za Długosza otrzymał tę wieś Stanisław Tęczyński za żoną (L. B., I, 15, II, 259); miała wówczas 40 łan. km. a 3 łany zamieniono na folwark. W 1508 (Pawiń., Małop., 466) Wyewyorka, Borowa, Jazwyny, Mokre, Zassów, Nagoszyn, Korzeniów i Wolyca, Barbary z Rożnowa, kaszt. krak., zapłaciły poboru 34 grzyw. 26 gr. W r. 1535 Jan Tarnowski płacił tu od 46 kmieci na łanach niewymiernych, o różnych czynszach, karczmy płacącej 4 grzywny i 2 młynów. Czynsz wynosił 15 grzyw. 6 gr., 76 korcy owsa, prócz tego dawano jaja, koguty. Zagrodników do posług było 8, znajdowało się 4 sadzawki, dwór i predium. W 1581 podaje spis poborów (ibid, 247) liczbę 46 kmieci, 8¼ łanów, 1 zagr., 3 kom. z bydłem, 5 bez bydła i 3 rzemieśl. wiejskich. Było to ulubione miejsce pobytu wielkiego hetmana kor. i kaszt. krak., który w tutejszym dworze 16 maja 1561 zeszedł ze świata, licząc 73 lat. Po jego śmierci przeszła W. na córkę Zofią, która wniosła W. w dom ks. Ostrogskich. Książęta przebywali również często w W. jako też i ich spadkobiercy ks. Zasławcy, po których dziedziczyli ją ks. Sanguszkowie. Dopiero w 1775 wdowa po ks. Januszu, marszałku w. lit., poślubiła Rogalińskiego (Baliński, Star. Pol., 487), po której to rodzinie posiadał W. Wiktor Zbyszewski a teraz dr. Fr. Sędzielowski. W. graniczy na płn. z Zassowem i Mokrem, na wsch. z Nagoszynem, Górą Motyczną, na płd. z Wielką Wolą a na zach. z Rożą. Mac.

Winnica, bezleśne wzgórze, 329 mt. wysokie, w Jodłowej, w pow. pilzneńskim, pod 49o 52,5’ płn. szer. a 38o 37’ wsch. dł. (Karta woj., 6, XXIV).

Wisłoka, rzeka, dopływ Wisły, przedstawiający w porównaniu z innemi prawymi dopływami stosunkowo najmniej wybitnych i wielkich załomów. Źródła jej biją z warstw wzn. 600 do 700 mt. npm., a ujście leży na wysokości 166 mt. Spadek wód jest więc mniej znaczny niż u innych rzek karpackich. Różnica wysokości źródła od ujścia wynosi 500 mt. Ujście leży 15 mt. niżej sąsiedniego Dunajca a 18 mt. wyżej niż Sanu. W ogóle dorzecze W. pochyla się ku północy i wschodowi. Zatem i dział jej wschodni jest niższy, niż zachodni. We wschodnim najwyższy szczyt Hanasiówka sięga 823 mt., w zachodnim Lackowa 999 mt. Całe dorzecze czerpie wody z Nizkiego Beskidu, gór mało lesistych, a przecież ściągających nie mniej opadów atmosferycznych, jak inne pasma. W r. 1890 opad roczny w okolicy Gorlic wynosił 1617 milim., u źródeł 944 mm., przy ujściu 500 mm. Wody letnie, jako spływające z niższych i mało lesistych gór są cieplejsze od wód Dunajca i Sanu, a w zimie chłodniejsze. Lód trzyma się na W. zazwyczaj trzy miesiące, od połowy grudnia do połowy marca. Ciepło, które woda ze źródeł unosi i lasy, które łożysko niby płaszczem w czasie zimy osłaniają, wstrzymując oziębianie się są przyczyną, że zamarzanie, jako też i puszczanie lodów postępuje na W. od ujścia ku źródłom. W r. 1890—1 W. stanęła w Gawłuszowicach i Mielcu po Kliszów 28 list., w Niegłowicach 10 grud., a pod Żmigrodem 14 grudnia. Najwcześniej więc stanęła w dolnym biegu, najpóźniej w górnym. Puściła zaś zupełnie pod Mielcem 7 marca, pod Gawłuszowicami 8, pod Niegłowicami i Żmigrodem 10. Pierwej więc puściła w dolnym, później w górnym biegu. Prócz tego trzeba pamiętać, że lód na W., podobnie jak i innych rzekach nie utrzymuje się bez przerwy przez trzy miesiące, ale ulega działaniu odwilży. W r. 1890—91 puściła W. pod Mielcem 1 grudnia, znów stanęła 9 grud., pod Gawłuszowicami 1 grud. puściła, a zamarzła 13 grud. W. wyprzedza w ogóle w zamarzaniu zachodnie dopływy Wisły. Przyczyny szukać należy w tem, że płynie z gór niższych, dolinami więcej odsłoniętemi i jest więcej zbliżoną ku obszarom z klimatem lądowym. Stan jej wód, najwyższy bywa w czasie letnich deszczów, zwykle w czerwcu. Dolina W. w górnym biegu jest wynikiem erozyi i denudacyi działającej w różnych kierunkach i dziś niemal zupełnie zatarte ślady dolin i grzbietów podłużnych odnaleść można tylko przy najdokładniejszem badaniu budowy (Szejnocha, Studya geologiczne w Karpatach Galicyi Zachodniej, Kosmos, 1886, zesz. I i II). Wody W. i jej dopływy rzeźbią doliny w piaskowcu wielkopłytowym szarym wietrzejącym żółtawo, tak zw. piaskowcu Krośnieńskim i zasypują okolicę alluwialnemi glinami i piaskami. Po za tymi alluwialnymi nasypami, równolegle z brzegami rzeki, ciągną się strome terasy z glin i szutrowisk dyluwialnych. W. jest przeważnie podgórską rzeką, bo jeśli warstwicę 500 mt. przyjmiemy jako granicę wzgórz, to od źródeł aż do tej warstwicy płynie zaledwie 3½  klm., a znowu jeśli uważać będziemy warstwicę 200 mt. jako granicę między wyżyną a niziną, to właściwa nizina zacznie się na dolinie W. już powyżej Pilzna. Aż dotąd rzeka płynie przez podgórze na długości koło 70 klm.; stąd zaś dąży powiślem krakowskiem do ujścia na długości do 60 klm. Powiśle pokryte jest pokładem porzecznym (alluwium). W. w okolicach Pilzna przepływa wały gliny loesowej, dalej w okolicy Brzostka i Jasła płynie przez porzecze (alluwium), w wyższych warstwicach przez eocen i kredowe pokłady karpackie. Na porzeczu tworzą się rozległe kamieńce, zwłaszcza tam gdzie woda wskutek zakrętu, lub głębokiego werznięcia się w jednę stronę koryta, zwalnia na przeciwnym brzegu swój prąd i osadza tam swe żwiry. W pokładzie loessowym tworzy urwiste brzegi. W. powstaje z dwóch potoków: Radociny i pot. Zawoje. Radocina wypływa na obszarze wsi t. n., w powiecie gorlickim. Zbiera wody głównego działu, z pod góry Beskidu (619 mt.) i Dubiego werchu (664 mt.), płynie na północ przez wś Radocinę, tworzy następnie granicę pomiędzy wsią Długie a Czarnem; w Nieznajowej, którą oddziela od wsi Rozstajne łączy się z pot. Zawoje i odtąd przyjmuje nazwisko Wisłoki. Potok Zawoje powstaje śród bezleśnych pagórków wsi Wołowca. Okolica Radociny nie posiada znaczniejszych lasów, ledwie gdzieś po stokach lub głębszych ścianach wąwozów natrafić na nie można. W. płynie zrazu granicą pomiędzy Nieznajową a Rozstajnem, w kierunku wschodnim, pomiędzy pagórkami sięgającymi po praw. brz. od 602 do 651 mt., po lewym zaś wzgórza tworzą pasemko z kierunkiem płd. wsch. ze szczytami Mareska (794), Uherec (706). Dolina w najszerszem miejscu, ma do ½ klm. Od przyjęcia z praw. brzegu pot. Ryjaka zwraca się W. na północ granicą wsi Świątkówki i Świątkowej i płynie ciasną do jaru podobną doliną. Od przyjęcia z lew. brzegu pot. Kuczki, płynie W. na wsch. najprzód granicą Świątkówki, Krępskiej huty, a Świątkowej, Kotania i Krępny, doliną zrazu dość szeroką, bo dochodzącą w miejscach łączenia się z nią dopływów do 1 klm.; w dalszym biegu na dolinie tworzą się dwa razy zwory. Z okalających dolinę wzgórz najwybitniejsze są na lewym brzegu: Kolanin (707 mt.) i Kamień (712 mt.). Powyżej ujścia pot. Olchowskiego zwraca się W. na północ i tworząc wężykowate zakręty na wschód i zachód, zatrzymuje ogólny kierunek północny aż do ujścia. I tak przepływa Myscowę, biegnie granicą tej wsi a Kątów, przez Kąty, granicą Kątów a Desznicy, Skalnik, Brzezowej i Mytarza, granicą Mytarza a Żmigrodu. W kierunku północnym przerzyna W. pasemka górskie na poprzek. Dolina jej w ogóle ciasna, zasypana kamieńcem, żwirem i piaskiem. Okalające ją pagórki są garbami bezleśnymi, po praw. brzegu Toczkowa (585), Łazy (640), po lew. brzegu Bucznik (517). Od Żmigrodu rozwiera się znacznie dolina. Rzeka rozlewa się szeroko, tworzy ostrowy i rodzaj łach wiślanych. Płynie po za Żmigrodem granicą Mytarki i obszarów Żmigrodu, przez Gorzyce, Osiek, Markuszkę, Załęże, granicą Załęża i Świerchowej, granicą Żarzyc a Dębowca, Niegłowic i Żółkowa. Na granicy Jasła, Łęgorza i Trzcinicy przyjmuje z lew. brz. Ropę, a we wsi Kaczorowy z praw. Jasiołkę. Ropa i Jasiołka rozpłukały z Wisłoką sąsiednie wzgórza i utworzyły rozleglejszą kotlinę pod Jasłem. Dno doliny W. przy ujściu Iwli wznosi się do 271 mt., w pobliżu ujścia Kłopotnicy 260 mt., pod Jasłem 233 mt. Sąsiednie pagórki z lew. brzegu są niższe niż z prawego, wznoszą się miejscami 10 mt. po nad doliną. Są to położyste garby. Najznaczniejszy z nich: z lew. brz. Nad lipowem (318 mt.). Z praw. brzegu najwyższy pagórek sięga do 379 mt. Od Jasła płynie W. szerokim łęgiem, granicą wsi Kaczorowy i Gorajowic, Kowalowy i Kaczorowy, Brył a Podzamcza i Krajowic, Opacia a Krajowic, Krajowic a Dąbrówki, przez Wróblówkę i granicą Kołaczyc a Ujazdu, Brzysk i Kluzowej, przez Bukowę, granicą tej wsi a Blaszkowy, przez Blaszkowę, granicą Klecia a Skurowy, przez Skurowę, granicą Skurowy a Brzostka, przez Przeczycę, jej granicą a Kamienicy Dolnej, jej granicą a Dęborzyna, przez Dęborzyn, Jaworzne Górne i Dolne, granicą Jaworzna a Bielów, przez Złotoryę, Mokrzec, Łabuzie, granicą Łabuzia a Pilznionka, Pilznionka a Rzędzin, przez Lipiny, granicą Lipin a Parkosza, granicą Podgrodzia a Chotowy, granicą Latoszyna a Grabin, przez Latoszyn, Wolicę, granicą Latoszynka, Ukrup, Dębicy i Pustyni a Straszęcina, Małej Woli, i Żyrakowa. Dalej płynie przez Pustynię, jej granicą a Woli Żyrakowskiej, granicą Brzeźnicy a Bobrowy, jej granicą a Pustkowa, przez Korzeniów, granicą Męciszowa a Podola, Podola a Tuszymy, tej ostatniej a Przecławia, Przecławia a Rzemienia, Rzemienia a Kiełkowa, Kiełkowa a Rzochowa i Rżysk, tych ostatnich a Goleszowa, granicą Wojsławia a Książnic, Mielca a Podleszan i Woli mieleckiej, Złotnika, Rzędzianowic, tylko ostatnich i Woli pławskiej a Chrząstowa, Brzyścia a Pławia, Kłyszowa, Gałuszowic, Zdakowskiej Woli a Giżowy, Ciechowy, wsi Borowy, Sadkowej góry, Uścia, Woli i Ostrówka. Dno doliny W. obniża się coraz bardziej ku północy; przy ujściu Jasiołki sięga 225 mt., powyżej ujścia Dąbrówki 222 mt., koło Kołaczyc 219 mt. Odtąd W. bardzo leniwo się toczy aż po za Bukową gdzie dolina także do 219 mt. wyniosła. Dopiero pod Brzostkiem obniża się dolina do 218 mt., za Brzostkiem 216 mt., pod Kamieniem 211 mt., u granicy Dęborzyna 207 mt. Odtąd zaczynają się coraz większe ostrowy i w ogóle bieg staje się tak wolny, iż rzeka nanoszonych przez siebie warstw osadowych przebić nie ma siły i rozdziela się na ramiona. W Mokrzcu dno doliny wznosi się 204 mt., poniżej mostu kolejowego 193 mt., poniżej ujścia pot. Grabiny 192 mt., a dopiero w Woli bobrowskiej o 1 mt. się obniża. W Korzeniowie wznosi się 186 mt., w Przecławiu 185, w Kiełkowie 183, w Rzochowie 182, pod Mielcem 175. Na długości 4 klm. zdaje się nie mieć spadku, tak leniwo płynie. Dopiero od folw. Babiej Góry do Złotnik spada o 5 mt. Tu rozlewa się, tworzy wyspy i rozległe łęgi. Pod Dębicą znikają ostatnie pagórki podgórza karpackiego sięgające jak Sowia góra do 342 mt. a Łysa 308 mt. Ztąd zaczynają się rozległe równiny powiśla, lekko tylko tu i ówdzie pofałdowane. W. przyjmuje liczne dopływy, odznaczające się symetrycznością rozkładu. Z prawego brzegu wpadają: 1) Ryjak z dopł. praw. Równe i Żydowczyk, z lew. brz. z pot. Waradoki i Zawiel; 2) Chobot (Gbot ?); 3) Krępna z pot. Riwą; 4) Wilsznia z Olchówką, a ta z pot. Obszarem, Moczarem i pot. Ganiuszki; 5) Podgórny; 6) Głojsce; 7) Iwla z dopływami; 8) Promiec; 9) Dunaj; 10) Kocanek; 11) Jasiołka z wielu dopływami; 12) Gogołowski pot.; 13) pot. od wsi Stany; 14) Połomyja; 15) Ostra; 16) Wielopolka z Zawadką i Budziszem; 17) Ociecki pot., w górnym biegu zw. Kamionka z Krowniczką; 18) Ruda z Blizną i Rzemieniem. Lewoboczne dopływy: 1) Rzeszówka; 2) Kłopotnica; 3) Grobla; 4) Iwina; 5) Ropa z wielu obustronnemi dopływami; 6) Dąbrówka; 7) Narożynka; 8) Łosiny; 9) Iwina; 10) Dolczówka; 11) pot. Grabiny; 12) Breń łączący się z Wisłoką. Drugi Breń płynie wprost do Wisły. St. Majerski.

Wiszowa, góra, panująca nad miasteczkiem Jodłową, w pow. pilzneńskim. Wzn. 409 mt. npm.

Wola Bobrowska, wś, w pow. ropczyckim, tworząca wspólną gminę administracyjną z Bobrową (ob. t. I, 265) składa się z 44 dm. i 234 mk. Leży na lew. brzegu Wisłoki, przy drodze z Głowaczowa do Przecławia, na płn. od Bobrowy. Na mapie Kummersberga jest oznaczona jako Wolica Bobrowska. Na płn. graniczy z Korzeniowem, na zach. z Nagoszynem.

Wola Brzeźnicka, część wsi Brzeźnicy w pow. ropczyckim, składa się z 41 dm. i 223 mk. rz.-kat., leży na praw. brzegu Wielopólki. Graniczy na płn. z Wolą Pustkowską, na płd. z Paszczyną, na zach. z Brzeźnicą a na wschód z lasami sosnowymi.

Wola Brzostecka, al. Brzostkowa, wś w pow. pilzneńskim, nad pot. Słoną, praw. dopł. Wisłoka, na wschód od mtka Brzostka (par. kat.), ma przys. Łęg liczący 3 dm. Osada obejmuje 75 dm. i 414 mk. rzym.-kat. Posiadłość tabularna (funduszu religijnego) ma ogółem 159 mr., przeważnie lasu. Domy są zabudowane w dolinie potoku, 301 mt. n.p.m.; ku północy podnosi się poziom w górze lesistej Smarzów do 441 mt. bezwzględnej wysokości, ku wschodowi i południu w niższe pagórki. Graniczy na płd. z Opanówką, na płn. z Bączalką i Smarzową, na zach. z Brzostkiem, na wschód z dużemi lasami. Istniała na początku XVI w. i należała do klasztoru tynieckiego. Było tu 14 kmieci. Sołtys miał folwark i 2 kmieci.

Wola Budyńska, wólka wsi Zwiernika w pow. pilzneńskim, leży koło Budynia, śród lasu, 10 klm. na płd.-zach. od Pilzna.

Wola Kozia, wólka do wsi Lipiny w pow. pilzneńskim, liczy 48 dm. i 260 mk., leży na płn.-zach. od Pilzna.

Wola Mała, pow. pilzneński, ob. Mała Wola.

Wola Mała Głowaczowa, pow. ropczycki, ob. Straszęcin.

Wola Pustkowska, wś, w pow. ropczyckim, tworzy jedną gminę administracyjną ze wsią Pustków (ob.).

Wola Wielka, w XVI w. Wola Górska, wś, z przyl. Wolą Małą i Zawierzbiem, pow. ropczycki, nad Wielkim Potokiem, uchodzącym z pot. Grabinami z lew. brzegu do Wisłoki. Wólka Mała Wola leży przy drodze z Wiewiórki do Dębicy, a Zawierzbie (12 dm., 78 mk., nad samą Wisłoką, na wsch. od Straszęcina). Wś cała ma 134 dm. i 716 mk.; 693 rzym.-kat., należących do par. w Straszęcinie i 23 żyd. Pos. tabul. (Edw. hr. Raczyńskiego) ma 57 mr., pos. nn. 998 mr. Graniczy na płd. z Straszęcinem, na płn. z Wiewiórką, na zach. z Borową, a na wsch. z Górą Motyczną i Żyrakowem. Istniała już w połowie XVI w. w par. Straszęcin, p.n. Wola Górska. Miała 2 łany km., dające dziesięcinę bisk. krak., folw. rycerski (Długosz, L. B., II, 261).

Wola Żyrakowska, wś, w pow. ropczyckim, na lew. brzegu Wisłoki, przy drodze z Straszęcina do Przecławia, wraz z obszarem więk. pos. Rydłów ma 67 dm. i 359 mk.: 352 rzym.-kat. a 7 izrl. Pos. tabularna ma w ogóle 307 mr. Graniczy na płn. z Bobrową, na zach. z Górą Motyczną a na poł. z Żyrakowem. Istniała już w połowie XV w. w par. Straszęcin. Dziedzicem był Stanisław Ligenza (Długosz, L. B., II, 261). W r. 1536 własność Feliksa Ligenzy, burgr. krakow., w zastawie u Pawła Pakosza. Ma 9 kmieci, karczmę dającą 2 grzyw. 16 gr. czynszu i kamień łoju, 1 zagr. płacił 20 gr., drugi był w służbie. Czynsz wynosił 7½  grzyw., 24 kor. owsa, prócz tego sery, kapłony, jaja. Był też folwark i sadzawka, dwór i łąki. Oceniona była wieś na 300 grzyw. W r. 1581 dziedzicem wsi Jan Ligenza, wojski sanocki. Podana wś razem z Żyrakowem (Pawiń., Mał., 247, 538).

Wolica z Kopalinami i Błyszczówką, wś, w pow. ropczyckim, na praw. brzegu Wisłoki, przy gościńcu z Dębicy (1.8 klm.) do Pilzna, ma w stronie płn. i wsch. większe lasy. Kopaliny leżą na brzegu Wisłoki, Błyszczówka zaś jest karczmą przy gościńcu. Razem z obszarem więk. pos. i Wólką ma Wolica 32 dm. i 248 mk.: 236 rzym.-kat. a 12 izrl. Posiadłość tabularna (Br. Henryka Christianiego) ma w ogóle 802 mr., w połowie roli a w połowie lasu; pos. mn. 162 mr. roli. Wś tę spotykamy dopiero w r. 1674, w spisie pobor., jako Wolę (Pawiński, Małop., 56 a), wszystkie zaś inne wsi należące do par. w Dębicy, istniały w r. 1581. Graniczy na płd. z Latoszynem i Podegrodziem, na wschód z Gawrzyłową na płn. z Kawęczynem.

Tom XIV

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1895

Zagórze, wólka do Januszkowic, w pow. pilzneńskim, liczy 14 dm. i 72 mk. (35 meż., 37 kob.) rz.-kat.

Zagórze, wś, w pow. pilzneńskim, na lew. brzegu Wisłoki, przy gościńcu z Pilzna (10 klm.) na Jodłową do Ryglic i Tuchowa; liczy 75 dm. i 327 mk. (156 męż., 171 kob.), 323 rz.-kat. i 4 izrael. Należy do par. w Przeczycy. Pos. więk. (Ign. Jaworskiego) ma 132 mr. roli; pos. mn. 330 mr. roli. W połowie XV w. wś miała 3½ łan. km., dających czynszu po 1 grzyw., 12 jaj, 2 koguty, sery. Odrabiano jutrzyny. Karczma z rolą płaciła czynsz, kmiecie dawali klasztorowi za dziesięcinę po 6 skotów, przytem osep po 2 miary owsa z łanu. Sołtys miał 2 łany i pobierał z czynszów 14 skotów (Długosz, L. B., II, 246 i III, 202). W r. 1536 (Pawiński, Małop., 530) Z, własność klasztoru tynieckiego, miało 12 kmieci, którzy płacili czynszu 3 grzyw. i 2 grosze, 6 korcy owsa, kury, jaja itd. Prócz tego dawali do skarbu królewskiego 12 korcy żyta i 12 korcy owsa i 16 groszy. Był nadto sołtys, mający 2 łany, 2 zagrody i karczmę. Pańszczyznę odrabiali do Dęborzyna. W spisie pob. z r. 1581 (ibid., 244) zapisano Z. jako „Zagorziecze”, miały 10 kmieci, 2 łany, 5 zagr., 1 kom. z bydłem, 3 kom. bez bydła i 1 rzem. Trzymał wś od klasztoru tynieckiego Jakub Kasiczki. Z. graniczy na płn. z Słotową, na wsch. z Dęborzynem, na zach. z Lubczą a na płd. z Dzwonową.

Zajączkowice, część wsi Lipiny, w pow. pilzneńskim, leży na zach. od Lipin, pod lasem, składa się z 17 dm. i 107 mk. (49 meż., 58 kon.). Graniczy na zach. z Machową, na płd. Kozią Wolą.

Zalesie, os. dom. do Głobikowic, w pow. pilzneńskim, ma 8 dm. i 43 mk.

Zalesie, os. dom. do Jastrząbki Starej, pow. pilzneński, liczy 12 dm. i 50 mk.

Zasów al. Zassów, miasteczko, w pow. pilzneńskim, ma kościół par. rz.-kat, szkołę ludową, sąd powiatowy, urz. poczt. Leży w równinie wzn. 241 mt. npm., przy drodze powiatowej z Pilzna do Mielca, inna droga prowadzi do Z. z Dębicy, a wreszcie na wschód gościniec wiedzie do Pustkowia, st. kolei na linii Dębica – Nadbrzezie. Na płn. od wsi leży wólka Parkan (13 dm.). Z. wraz z wólką i posiadłością tabularną, liczy 170 dm. i 959 mk. (458 męż., 501 kob.), 863 rz.-kat., 5 prot. i 91 izrael. Pos. tabularna (Witolda hr. Łubieńskiego) ma obszaru 625 mr.; pos. mn. 921 mr. Władysław Łokietek daje tę wieś r. 1291 komesowi Klemensowi, synowi Wawrzyńca, w dziedzictwo (Kod. dypl. pol., I, 142). W połowie XV w. wś ta posiada kościół paraf. drewniany p.w. św. Klemensa. Prebendarz posiada tu 1 łan, który sam uprawia a dziesięcinę daje dziekanowi. Właścicielem wsi (w posagu za żoną) był Stan. Tęczyński; z 4½ łan. km. dawał dziesięcinę snopową i konopną, wartości do 4 grzyw., dziekanowi krakowskiemu z 5 innych łanów km. dziesięcinę pieniężną (po fertonie) także dziekanowi (Długosz, L. B., II, 437). W 1508 r. (Pawiń., Małop., 466) dobra: Wiewiórka, Borowa, Jaźwiny, Mokre, Zassów, Nagoszyn, Korzeniów i Wolica były własnością Barbary z Rożnowa, kasztelanowej krakow. W r. 1536 (Pawiński, Małop., 552) wś należała do klucza dóbr Wiewiórka, Jana hr. Tarnowskiego, miała 36 kmieci na nierównych łanach, którzy płacili 7 grzywien 28 groszy, dawali 37 korcy owsa, kury i jaja; było 6 zagrodników, dobre predium i przerwana sadzawka. Pleban miał karczmę, która płaciła grzywnę. W r. 1581 (ibid., 246) Z. wraz z całym kluczem dóbr należących do zamku w Wiewiórce przeszedł w dom ks. Ostrogskiego. Było tu podówczas 28 kmieci, 8 łanów, 5 zagr., 1 kom. z bydłem, Komor. bez bydła i 1 rzem. Data erekcyi parafii nie jest znana. Teraźniejszy kościół drewniany; metryki przechowują się od r. 1655. Do par. należy 11 osad: Dąbie, Dąbrówka, Mokre, Róża, Wiewiórka, Borowa, Przerytybór, Kalary, Jaźwiny, Czarna i część Jawornika Starego. Na mko zamieniony został Z. w r. 1876. Graniczy na wsch. z Mokrem, na zach. z Przerytymborem i Dąbiem, na płn. z Dąbrówką a na płd. z Różą i Wiewiórką. Mac.

Zassów, ob. Zasów.

Zastawie, os. dom. do Pustkowia, w pow. ropczyckim.

Zaszkarpie, os. w Strzegocicach, pow. pilzneński.

Zawada, wś, pow. ropczycki, w okolicy lekko pofałdowanej pagórkami, przy gościńcu z Dębicy (5.6 klm.) do Ropczyc, nad pot. Zawadzkim, dopł. Wielopólki, ma parafią rz.-kat. z kościołem murowanym i liczy wraz z obszarem dwor. (Kar. nr. Raczyńskiej) 135 dm. i 853 mk. (429 męż., 424 kob.), 827 rz.-kat. i 26 izrael. Pos. tabularna ma pałac z galeryą obrazów i biblioteką, gorzelnię, młyn i 720 mr. obszaru, w tem 187 mr. lasu; pos. mn. 553 mr. roli, 60 mr. łąk i ogr., 103 mr. past. i 10 mr. lasu. W r. 1581 (Pawiń., Małop., 251) należała Z. z Wolą do Stanisława Ligięzy, miała 15 kmieci, 11½ a łan., 2 zagr., 2 komor. z bydłem, 3 komor. bez bydła, rzemieślnika i 1½ łanu dwor. Należała do par. w Lubczynie (Lubzina). Później (niewiadomo od którego roku) istniał tu kościół, którym zarządzali augustyanie a następnie 3 mansyonarzy, mających prebendę. W r. 1791 zbudowano obecny kościół i erygowano parafią (dyec. tarnowska, dek. ropczycki). Do parafii należą: Nagawczyna, Stobierna i Stasiówka. Osada nazwana w 1581 Wolą, nazywa się teraz Bobrek i leży na płd. od wsi. Z. graniczy na płn. z gruntami Paszczyny i Pustyni, na zach. z Nagawczyną, na płd. ze Stobierną a na wsch. z Sepnicą.

Zawadka, potok, lewy dopływ Wielopolki (dopł. Wisłoki), wypływa na obszarze Stasiówki, w pow. ropczyckim, na wysokości 316 mt., płynie wśród nizkich pagórków bezleśnych przez Stobiernę, w Zawadzie przerzyna rozległe łąki aluwialne i w Paszczynie uchodzi do Wielopolki. Długi do 11 klm. (Karta wojsk., 5, XXV).

Zawadka, wś, w pow. pilzneńskim, 2 klm. na płn. od Brzostka, przy gościńcu do Pilzna, na praw. brzegu Wisłoki, wzn. 216 mt. npm., ma okolicę podgórską i lesistą. Par. rz.-kat. w Brzostku. Wś liczy 48 dm. i 308 mk. (148 męż., 160 kob.), 291 rz.-kat. i 17 izrael. Pos. tabularna dzieli się na dwie części: jedna (Schoenwettera) ma 152 mr., druga (dr. Ludw. Midowicza) 148 mr.; pos. mn. 179 mr. obszaru. Z. graniczy na płn. z Kamienną Dolną i Siedliskami, na wsch. przez lasy z Kamienną Górną, na płd. z Brzostkiem.

Zawadzki potok, lewy dopływ Wielopólki, w pow. ropczyckim, płynie przez wsi: Nagawczyna, Sepnica, Stasiówka i Stobiernia.

Zawierzbie, wólka do Woli Wielkiej, pow. ropczycki, 12 dm., 78 mk.

Zawodzie, folw. na obszarze tabularnym Klecia, w pow. pilzneńskim, 2 dm. i 15 mk.

Zawodzie, os. dom. do Rzędzian, pow. pilzneński.

Złotorya, wś, część Gołęczyna, w pow. pilzneńskim, składa się z folwarku i 9 dm., liczy 49 mk. Była to poprzednio odrębna wieś. Według reg. pob. pow. pilzneńskiego z r. 1536 wś Złotorya miała 5 łan. km., płacących czynszu po 1 grzyw. gr. 12, za rybołóstwo na rz. Wisłoce płacono gr. 12. W r. 1581 wś Z., własność kasztelana rospierskiego miała 4 osad., l¼ łan., 4 kom. (Paw., Małop., 244, 541).

Zwiernik z Wolą Budyńską, Budyniem i Wusiem, wś, w pow. pilzneńskim, ma kościół par. rz.-kat. i szkołę. Leży na wznieś. 334 mt. npm., nad potokiem uchodzącym z praw. brzegu do Dolczy, która pod Pilznem wpada z lewego brzegu do Wisłoki. Odl. od Pilzna na płd.-zach. 10 klm. Chaty są pobudowane po obu stronach potoku, u wzgórza Kokoczy (441 mt.). Wraz z obszarem tabularnym (Kat. Kopytkiewiczowej) liczy Zw. 184 dm. i 1046 mk. (504 męż., 542 kob.), 1013 rz.-kat. i 33 izr. Pos. tabularna rozpada się na 3 korpusy: Zwiernik Budyna, Dąbrowszczyzna i Z. Górny i Dolny, mające 1383 mr., w tem 506 mr. lasu; pos. mn. 982 mr. O założeniu parafii nic niewiadomo, ponieważ pierwotny kościół spalił się 1777 r. dn. 6 czerwca, istniała jednak w r. 1581 (Pawiński, Małop., 249). Wówczas dzielił się Zw. na cztery części: część Stanisława Ligięzy miała 8 km., 3 łany i 10 pręt., 6 zagród, 2 kom. z bydłem, 4 kom. bez bydła i 2 rzem.; część Stanisława Bissowskiego 8 kmieci, 2 łany, 6½ pręta, 3 chałupników, komor. z bydł., 3 komorn. bez bydła i. 1 rzem.; Kasper Wierzbięta miał 7 kmieci, 2 łany i 10½  pręta, 3 zagr., 1 komor. z bydłem i 1 rzemieśl.; Hieronim Zaklika 15 km., 4 łany, 5 prętów, sołtystwo z łanem, zagrodę, 1 kom. z bydłem, 5 kom. bez bydła i 1 rzem. Metryki przechowują się w parafii od r. 1735. Oprócz kościoła jest kaplica p.w. św. Anny. Parafia należy do dyec. tarnowskiej, dek. pilzneńskiego. Z. graniczy na płn. z Łękami Górnemi i Dolnemi, na płd. z Lubczą i Lubecką Wolą, na zach. z Zalasową a na wsch. ze Słotową. Mac.

Żdżary, wś, w pow. tarnowskim, śród lasów sosnowych, 4 klm. na płd.-zach. od Czarny, nad pot. Chotowskim, lew. dopł. Wisłoki. Par. rz.-kat. w Straszęcinie. Wś składa się z 201 rozrzuconych domów i 915 mk. (440 męż., 475 kob.) rz.-kat. Pos. tabularna (ks. Sanguszki) ma 2255 mr. obszaru, w tem 297 mr. roli, 25 mr. łąk, 1 mr. 124 sąż. kw. ogrodu, 17 mr. past., 1780 mr. lasu, 17 mr. 508 sąż. kw. stawów i moczarów, 114 mr. nieuż., 1 mr. 926 sąż. kw. parcel budowlanych; pos. mn. ma 922 mr. roli, 354 mr. łąk i ogr., 313 mr. past. i 131 mr. lasu. Za Długosza (L. B., I, 611 i II, 261) „Szczary” posiadał Jan Podogrodzki i Mikołaj Dąbczyński, obaj Gryfici. W XVI w. nazywano wieś „Ździary Pogorza”; r. 1536 miała 7 łan. km., folwark, młyn i 5 sadzawek; r. 1581 była własnością ks. Ostrogskiego (Pawiń., Małop., 247 i 538) i miała 11 kmieci, 2 łany, młyn, 5 zagród z rolą, 4 komorn. z bydł., 8 kom. bez bydła, 4 rzem. i 4 rybaków. Ż. graniczą na południe z Machową, na wschód z Czarną i Chotową, na zach. z Wolą Rzędzińską i Jodłówką, na płn. z Jawronikiem. Mac

Żyraków, wś, pow. ropczycki, par. rz.-kat. Straszęcin, leży w równinie, na lewym brzegu Wisłoki, przy drodze z Pilzna do Przecławia, 5.6 klm. na płn. od Dębicy. Chaty są zbudowane w ulice wzdłuż starej drogi, blisko gościńca. Wraz z obszarem tabularnym (Romualda Wojciechowskiego) liczy Ż. 77 dm. i 445 mk. (219 męż., 226 kob.), 431 rz.-kat. a 14 izrael. Pos. tabularna ma w ogóle 1200 mr. roli; pos. mn. 402 mr. Grunta nad Wisłoką są dobrze nawodnione i urodzajne, na zachód od gościńca piaszczyste. W połowie XV w. wś należała do Stan. Ligęzy h. Półkoza (Długosz, L. B., II, 261). W r. 1536 Ligenza, burgrabia krakow., płacił tu od 14 półłan. km. i 4 km. na ¼ roli, 2 łany sołtysie z karczmą. W r. 1581 Ż. i Wolia były własnością Jana Ligięzy, wojskiego sanockiego, i miały obie wsi razem 21 kmieci, 8½ łan., 5 zagr. z rolą, 3 kom. bez bydła, 2 łany karcz. i dudę. Ż. graniczy na płd. ze Straszęcinem, na zach. z Górą Motyczną a na płn. z Wolą Żyrakowską (Paw., Małop.; 247, 537). Mac

Tom XV, cz. I

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1900

Borowa, wś, pow. pilzneński, w połowie XV w. posiada ją w posagu za żoną Stan. Tęczyński. Z 9 łan. km. bierze dziesięcinę po fertonie, dziekan krakowski. (Dług. L. B., II, 260).

Braciejowa, u Długosza Głodomank al. Braczeyowa, wś, pow. ropczycki. Według Długosza „oppidum quondam insigne et grande, nune vicus ignobilis”. Były tu ślady liczne kopalni srebra i złota. Dziedzicem w połowie XV w. był Jan Podgrodzki h. Gryf. (L.B. II 265).

Brzeźnica, rzeczka, dopł. Wisłoki, ob. Wielopolka.

Brzostek, miasteczko, pow. pilzneński. Dawna własność klasztoru tynieckiego, z kościołem drewnianym p.w. św. Krzyża. W przyległej wsi klasztornej Klecie wzniesiono kościółek św. Leonarda, filialny do Brzostka i zostający pod zarządem tamecznego plebana. Długosz opowiada, iż dla cudów, jakich doznawali tam udający się w opiekę św. Leonarda, zbierały się tłumy pielgrzymów z Polski, Rusi, Węgier i Litwy. Pleban zbierał po 300 zł. ofiar w pieniądzach i wosku. W XV w. ustały cuda i napływ pobożnych. (L. B., II, 246). Por. Klecie.

Bukowa, wś, pow. pilzneński, par. Brzostek. Nadana roku 1353 przez króla Kazimierza (Kod. mał. III, 88), ob. Bukowie.

Chotowa, u Dług., Kothowa, wś, pow. pilzneński. Zarówno Długosz jak i reg. pob. r. 1581 zwą wieś: Kotowa. Mik. Kotowski płaci tu od 6 os. 3½ łan., 2 zagr., 1 kom., 2 ubog., 1 rzem., karczmy.

Dębica, miasto, pow. ropczycki. W r. 1372 „Swesko heres ac dominus Civitatis dicta Dambycza” poleca Mikołajowi, poprzednio sołtysowi we wsi Lipiny, obecnie wójtowi w Dębicy, by miasto to osadził na 30 łanach, na prawie magdeburskim (Kod. Małop., I, 375). W połowie XV w. jest miastem, należącem do Jana Podgradzkiego h. Gryf. Ma kościół par. drewniany p.w. św. Małgorzaty, 12 łan. miejskich, wójtowstwo i fol. rycerski (L. B., II, 261). W r. 1536 należy D. do Aleksego Trzecieskiego i Jana Górskiego. Ma 76 domów miejskich i podmiejskich. Dział Górskiego ma 55 domów, łaźnię, młyn, jatki i wójtowstwo tu wcielone. Dochód, prócz młyna, 30 grzyw. Jest też dwór, fol. i młyn. Trzecieski miał 19 domów i 9 pustek, 2 sadzawki, role folwarczne. Czynszu grzyw. 13 gr. 20. Oceniono miasto na 1,400 grzyw. W r. 1581 miasto płaciło szosu 9 fl. 24 gr. Od 8¾ łan., od 24 rzem., od 5 zagr., 10 bań gorzałczanych, 2 kół młyń., 10 komorn. Ogółem fl. 42 gr. 4½.

Dęborzyn, wś, pow. pilzneński. Dawna własność klasztoru tynieckiego, wedle dok. z r. 1394 (Kod. dypl. pol., III, 354). W r. 1536 włość klasztoru tynieckiego, ma 3 kmieci, 4 zagr., dwór, folwark, młyn. W r. 1581 D. i Kawęczyno, w par. Przeczyca, są własnością klasztoru, wraz z Przeczycą. Opis szczegółowszy podaje Długosz (L. B., III, 201), pod mylnie wydrukowaną nazwą; „Samborzyn”.

Dębowa, w dok. Dambowa, wś, pow. pilzneński, par. Jodłowa. Nadana r. 1353 przez króla Kazimierza (Kod. Mał. III, 88). R. 1581 Czuryłowa płaci tu od 10½ łan. km., 3 zagr., 4 kom., 2 rzem.

Dobrków, wś, pow. pilzneński. W połowie XV w. istnieje tu już kościół par. drewniany, p.w. Wniebowzięcia N.P. Dziedzicem wsi był Jan Nosh h. Topór. Dziesięcinę pobierali dawniej biskupi Krak. lecz Zbigniew Oleśnicki nadał ją kościołowi miejscowemu (L. B., II, 294). W r. 1536 dziedzicami są: Stanisław i Mikołaj Przedborowie Koniecpolscy. Jest dwór, fol., 2 stawy, 3 puste, 4 zagrod., karczma plebańska. Do tychże Koniecpolskich należały w tej parafii wsi: Parkosz, Mokrzec, Łabuzie, Złotorya i Jaworze. Lasy były wspólne. Dobra ocenione na 1,600 grzyw. W r. 1581 posiada je kasztelan rozpierski (Koniecpolski).

Gębiczyna, r. 1536 Gambiczyna, wś, pow. pilzneński. W r. 1536 dziedzic, Stan. Pyrzchała. Ma łan. km. 16, karczmę, dwór, folwark, lasu obfitość. Oceniona na 200 grz. Dawała grz. 4 gr. 25, owsa około 20 korcy.

Góra motyczna, u Dług. Góra, wś, pow. pilzneński. W połowie XV w. ma 10 łan. km., dających dziesięcinę bisk. krak., fol. zaś dawał kościołowi w Straszęcinie (L. B., II, 260).

Gorzejowa, w dokum. Gorzimowa, wś, pow. pilzneński. Nadana r. 1353 przez Kazimierza W. (Kod. mał., III, 88). R. 1536 dziedzicami są: Jan Wynarski i Jan Uchacz. Wś ma 20 kmieci płacących czynszu 4 grz. 3 gr. Karczma odbudowywała się, młyn. Dwór i folwark. Kmiecie pracują na folwarku Brzostek, z którym wś ta oceniona na 400 grz.

Grabiny, r. 1536 Grabini et Vilkogrzeb, wś, pow. pilzneński. W r. 1536 G. z Wilkogrzebem tworzą jedną całość, należą do Straszęcina, mają 17 kmieci, 2 zagr., 2 role puste, karczmę. Sołtystwo zamienione na folwark. Czynsz wynosił 14 grz. 28 gr. ocenione na 13 grz.

Januszkowice, wś, pow. jasielski. Połowa wsi jest dawną własnością klasztoru tynieckiego. Drugą połowę nadaną r. 1353 przez króla Kazimierza posiada r. 1360 Piotr Iwanowicz, wwda żydaczowski i otrzymuje dla niej prawo niemieckie (Kod. mał., I i III). Za Długosza wś należała do par. w Kleciu. Klasztor posiadał połowę wsi (7 łan., karczma i 2 łany sołt.), drugą połowę miał Jan Amor Tarnowski, h. Leliwa (L. B., III, 203). W r. 1536 własność klasztoru tynieckiego (w połowie), ma 16 kmieci, 3 pustki, wójtowstwo, karczmę, młyn. Drugą połowę wsi posiada Piotr Kmita z Wiśnicza, mający 21 kmieci, karczmę, dwór, folwark, lasy, łąki i młyn.

Tom XV, cz. II

Warszawa, nakładem Władysława Walewskiego, Druk „Wieku” Nowy-Świat Nr. 59, 1902

Jodłowa, mstko, pow. pilzneński. Podobno pierwotnie własność bisk. krak., następnie książęca, zwrócona biskupom r. 1354 przez Kazimierza W., lecz następnie znowu królewska. Zdaje się, że biskupi założyli tu parafię i wznieśli kościół zapewne już w XV w. W r. 1581 istnieją dwie wsi: J. niemiecka i J. polska. Płaci z nich Strzeżowski. J. niemiecka jest w dzierżawie u Josta Romera, ma 27 łan. km., 2 zagr. z rolą, 22 bez roli, 12 kom. z bydłem, 32 kom. bez bydła, 14 rzem., 1 łan sołtysi. J. polska ma 10 łan. km., 9 zagr. bez roli, 16 kom. bez bydła i 6 rzem. Już wtedy widocznie miała charakter targowiska.

Kamienica, wś, pow. pilzneński, w r. 1345 Kazimierz król nadaje Mikołajowi Kerstanowi las nad rz. Kamienicą, dla osadzenia wsi t.n. na prawie magdeburskiem. Po 16 latach wolności osadnicy dawać będą po fertonie czynszu. Sołtys otrzymuje dwa łany z karczmą i młynem. Łan na kościół, łan na pastwisko. Ogółem 60 łan. frankoń. W r. 1353 król nadaje tę wś jednemu z zasłużonych rycerzy (kod. mał., III, 60, 88). W r. 1536, włość klasztoru tynieckiego, ma 14 kmieci, 1 zagr., wójtostwo, karczmę (2 grz. Czynszu), młyn.

Kędzierz, r. 1508 Kanyrzesz, r. 1536 Kanrisch, wś, pow. pilzneński, ob. Pustynia (t.IX).

Klecie, w dok. Kleczcze, u Długosza Clyeczcze, r. 1581 Kleczicze, wś, pow. pilzneński. W roku 1353 król Kazimierz nadaje tę wieś wraz z wielu innemi: Chodkowi, Piotrowi i Ostaszkowi. W dok. z r. 1377 występują jako „heredes de Cleczcze” Dymitr, podskarbi królewski i brat jego Iwan (Kod. mał., III, 88, 310). Ob. Góraj. W r. 1360 otrzymuje prawo niemieckie. Według Długosza (L. B. II, 246) był tu kościół p.w. św. Leonarda, filialny do Brzostka. Słynął z cudów, które ściągały z Węgier, Rusi i Litwy wielu pielgrzymów szukających tu ulgi w cierpieniach. Pleban w Brzostku miewał do 300 fl. z ofiar w pieniądzach i wosku. Już za Długosza napływ ten ustał i kościół upadł. Za czasów Długosza kościoły te zostawały pod zarządem plebana w Brzostku (L. B., II, 246 i III, 204). Istniały też dwa folwarki rycerskie należące do Czuryłów h. Korczak. Mieli oni swych kmieci. Ci Czuryłowie r. 1370 po śmierci króla Kazimierza zagarnęli łany klasztoru tynieckiego i zostawali odtąd w ich posiadaniu. R. 1581 Adam Gorajski płaci tu od 6 os., 2 łan., 5 zagr., 2 kom., 2 ubog., ¼ łana karcz.

Latoszyn, wś, pow. pilzneński. W r. 1287 Leszko ks. krakow. nadaje milesowi Cedronowi synowi komesa Świętosława dziedzictwo „Latosin” z bobrami i prawem polowania (Kod. mał, II, 169). W r. 1536 Jakób Latoszyński płaci tu od 24 kmieci, 3 karczem. Suma czynszu 15 grz. Przewóz na Wisłoce 30 gr., 7 zagr., dwa młyny, dwór, folwark. Był też Latoszynek należący do dóbr Dębica, Trzecieskiego.

Lipiny, wś, pow. pilzneński. Mikołaj, niegdyś sołtys w L., występuje w dok. z r. 1373 (kod. mał., I, 375).

Pilzno, miasto. W r. 1536 miasto królewskie w dzierżawie Beaty Tęczyńskiej, kasztel. sądeckiej. Stacya królewska i czynsz z domów grzyw. 67, targowego od koni, bydła, wozów około 30 grz. rocznie. Do miasta należały dwa przedmieścia: większe mające 30 kmieci na 12 łan. (czynsz 1 grz. z łanu) i mniejsze mające 8 łanów i osadników na prawie miejskiem. Płacą po 1 grz. z łanu. Wójt ma folwark obszerny, z łaźni i jatek 80 grz., z młynów 120 grzyw. i szóstą część czynszów. Wójtowstwo oceniono na 2600 grz., miasto zaś z wsiami przyległymi na 4000 grzyw. W r. 1581 miasto daje szosu fl. 179 gr. 6. Od 4 łan. miej., 6 bań gorzałcz., 24 kom., 3 kupców, 4 przekup., 60 rzem., 6 rzeźn., 1 warzący piwo, aptekarz, golarz ubogi, przekupień, słudzy żydowscy siedzący na przedmieściu (w liczbie 4), należeli do wójtowstwa, które posiadał wojewoda lubelski. Ogółem płacono fl. 235 gr. 9.

Przeczyca, wś, pow. pilzneński. W dok. Przedsczicza, wś, pow. pilzneński. W r. 1354 zwraca ją Kazimierz W. biskupowi krak. Bodzancie.

Siedliska – Bogusz, wś, pow. pilzneński. Adam Bogusz dr.: „Siedliska Bogusz” monografia. Kraków, 1903. Pomieszczono tu dokumenty tyczące się wypadków r. 1846 i scen krwawych jakie się tu rozgrywały.

Wola Wielka, r. 1536 Górska Wola, wś, pow. ropczycki. W r. 1536 ma tu 3 działy Mikołaj Roski, a czwarty Zbigniew Bangk (Bąk) ze Straszęcina. Jest 17 kmieci, 7 zagr., 2 karczmy, 2 młyny, 2 dwory, 2 fol., 4 stawy wielkie, 3 małe, lasy niewielkie. Czynsz wynosił 14½ grzyw. gr. 12. Ciż sami dziedzice posiadali działy w „Górze motycznej” na obszarze której zapewne założoną została ta Wola.

Zwiernik, u Dług. Zwyerzinnyk, wś, pow. pilzneński. Wedle Długosza (L. B., II, 266) ma kościół par. drewn. Dziedzicami wsi są: Jakób i Zaklika Międzygórscy h. Topór. W roku 1536 „Swiernyk” należy w połowie do Lipińskich, w drugiej do Zaklików. Mają tu 39 kmieci (czynsz 15 grzyw., stacya 15 grz.). Sołtys ma 2 łany. Karczma (2 grz.) i młyn. Wraz z Łąkami średniemi oceniona na 1200 grz.

OBJAŚNIENIE SKRÓCEŃ
najczęściej w tem dziele używanych.

akad. — akademia.
al. — alias, inaczej.
analf. — analfabeci, nieumiejący czytać.
apt. — apteka.
art. — artykuł.
bisk. — biskup, biskupi, biskupstwo.
brz. — brzeg.
c., cent. — cent austryacki.
chrz. — chrześcianie.
c. k. — cesarsko-królewski.
cm. — centimetr.
cz. — część.
czet. — czetwiert.
czyt. — czytaj.
d., dm., — dom, domy.
dek. — dekanat.
dł. — długi, długość.
dl. g. — długość geograficzna*
domin. — dominium.
dr. — drewniany.
druk. — drukowany.
dr. żel. — droga żelazna.
dyec. — dyecezya.
dz., dzies. — dziesięcina.
Dzień. — Dziennik.
emfit. — emfiteuza.
ew., ewang. — ewangelik, ewangelicki.
excl. — exclusive, wyłącznie.
f. — fenig pruski.
fabr. — fabryka.
fil. — filia.
fl. — floren, złoty reński.
folw. — folwark.
fr. — frank francuski.
Gal. — Galicya.
Gaz. — Gazeta.
Gimn. — gimnazyum.
gł. — głęboki.
gm. — gmina.
gr. kat. — greko-katolicki.
gub. — gubernia, gubernialny.
ha. — hektar.
hr. — hrabia, hrabstwo.
i i. — i inne.
incl. — inclusiye, włącznie.
inst. — instytut.
izr. — izraelici, izraelsk.
jarm. — jarmark.
J. Ch. — Jezus Chrystus.
jez. — jezioro.
jęz. — język.
j. w. — jak wyżej.
k., kop. — kopiejki
Kal. — Kalendarz.
kapl. — kaplica.
kat. — katolik, katolicki.
kil. — kilometr.
kl. — klasa.
kob. — kobiety.
kol. — kolonia.
kom. cel. — komora celna.
kop. — kopiejki.
kosc. — kościół.
kr.  — król, krajcar.
król. — królewski, królestwo.
Król. Pol. — Królestwo Polskie.
ks. — książę.
kś. — ksiądz.
kw. — kwadratowy.
l, ludn. — ludność.
lit. — litewski.
łac. — łacina.
łot — łotewski.
M. — Mały.
mad. — madziarski.
men. — menonici.
męż. — mężczyźni.
m. i. — między innemi.
mil. — milion.
mk. — mieszkańcy.
mko — miasteczko.
mm. — millimetr.
mr. — mórg.
mrk. — marka (niemiecka moneta).
mt. — metr.
mur. — murowany.
n. — nad.
N. — Nowy.
nal. — należy.
Nadw. — Nadwiślańska (dr. ż.)
nied. — niedaleko.
niem. — niemiecki.
n. p. m. — nad powierzchnią morza.
n. s. — nowego stylu.
ob. — obacz.
obr. — obraz.
odl. — odległy; odległość.
odn. — odnowiony.
okr. — okrąg.
os. — osada.
Pam. — Pamiętnik.
Par.. — parafia, parafialny.
płd. — południe.
płn. — północ.
pobl. — pobliski, w pobliżu.
pol. — polski.
poł. — położony.
półw. — półwysep.
por. — porównaj.
pow. — powiat.
prawosł. — prawosławny.
prod. — produkcya.
pryw. — prywatny.
przyl. — przyległości.
przyst. — przystań, przystanek.
przyw. — przywilej.
p. w. — pod wezwaniem.
r. — rok.
ref. — reformowani (ewangelicy).
reg. — regencya.
rob. — robotnicy.
rodz. — rodzina.
roln. — rolnik.
ross. — rossyjski.
rs. — rubel srebrem.
rz. — rzeka.
rz.-kat. — rzymski-katolik.
rząd. — rządowy.
saż., sąż. — sażeń, sążeń.
s. gm. — sąd gminny.
s. s. — starego stylu.
st — stopa; stacya; stopień.
St. — Stary; Sanct.
staroż. — starożytny.
st. dr. ż. — stacya drogi żelaznej.
stol. — stolica.
st. p. — stacya pocztowa.
str. — stronnica.
st. tel. — stacja telegraficzna.
stul. — stulecie.
stwo — starostwo.
sz., szer. — szeroki, szerokość.
sz., sześć. — sześcienny.
sz. g. — szerokość geograficzna.
szk. — szkoła.
szl. — szlachecki.
Szl. — Szląsk.
szp. — szpital.
Ś., Św. — Święty.
t. – tom; tonna.
tal. — talar.
tm. — tamże.
t. n. — tegoż nazwiska.
tys. — tysiąc.
u. gm. — urząd gminny.
um. — — umarł.
uniw. — uniwersytet.
ur. — urodził się.
v — vel, albo, von.
vol. — volumen, tom.
w. — wiek; wiorsta.
W. — Wielki.
w. a. — waluty austryackiej.
Wiad. — Wiadomości.
W. Ks. P. — Wielkie Księztwo Poznańskie.
wł. — włóka.
wł., włas. — własność.
właś. — właściwie.
włośc. — włościanie, włościański.
woj. — województwo.
wsch. — wschód, wschodni.
wś. — wieś.
wyd. — wydanie.
wym. — wymawiaj.
wys. — wysoki, wysokość,
wyst. — wystawiony.
wzn. — wzniesiony.
zach. — zachód.
zał. — założony.
zaśc. — zaścianek.
zbud. — zbudowany.
złr. — złoty reński w.a.
zm. — zmarł.
zw. — zwany.
źr. — źródło.

PORÓWNANIE

wspominanych w tem dziele miar wielkości wszelkiego rodzaju.

  • 1 łokieć polski = 2 stopy polskie, = 0,8099 arszyna, = 0,576 metra.
  • 1 sążeń polski = 3 łokcie polskie.
  • 1 arszyn = 16 werszkom, = 0,7111936 metra.
  • 1 stopa ross. = 0,3047973 metra.
  • 1 sążeń = 3 arszyny, = 7 stóp, = 2,1336 metrów.
  • 1 łokieć austr. = 0,7775586 metrów.
  • 1 sążeń austr = 1,896484 metrów.
  • 1 łokieć pruski = 0,66694 metrów.
  • 1 stopa pruska lub reńska = 0,3238535 metrów.
  • 1 metr = 1,73611 łokci polskich.
  • 1 mila geogr. = 7407,4074 metrów, = 4286,695 sążnie polskie, = 6,9437 wiorst.
  • 1 mila polska lub ross. = 7 wiorst.
  • 1 wiorsta = 1500 arszynów, = 1066,7805 metrów.
  • 1 kilometr. = 1000 metrów.
  • 1 mila austr. = 7585,937 metrów.
  • 1 włóka pols. (nowopolska) = 30 morgów.
  • 1 mórg polski = 55,9872 arów, = 0,512459 dziesiatyn.
  • 1 diesiatyna (diesięcina) = 2400 sąż. kw., = 1,9508 morgów n. p., = 109,252 arów.
  • 1 hektar = 100 arów.
  • 1 ar = 100 metrów kw.
  • 1 mórg austr. = 57,5464 arów.
  • 1 mórg pruski = 25,532 arów.
  • 1 mórg chełmiński = 56,170 arów.
  • 1 kwarta polska = l litr.
  • 1 korzec = 120 kwart.
  • 1 łaszt polski = 30 korcy.
  • 1 beczka = 25 garncy.
  • 1 czetwert = 209,9076 litrów.
  • 1 łaszt ross. = 16 czetwierti.
  • 1 wiadro = 12,99276 litrów.
  • 1 beczka = 40 wiader,
  • 1 szefel pruski = 54,9615 litrów.
  • 1 wispel = 24 szefle.
  • 1 łaszt pruski = 60 szefli.
  • 1 funt polski = 405,504 gramów.
  • 1 kamień = 25 funtów.
  • 1 centnar = 4 kamienie.
  • 1 funt ross. = 409,51156 gramów.
  • 1 pud = 40 funtów.
  • 1 berkowiec = 10 pudów.
  • 1 funt austr. = 560,060 gramów.
  • 1 centnar = 100 funtów austr.
  • 1 funt pruski = 500 gramów.
  • 1 kilogram = 1000 gramów.
  • 1 tonna = 1000 kilogramów.
  • 1 łaszt okrętowy = 2 tonny.
  • 1 złp. = 15 kop.
  • 1 rubel = 100 kop.
  • 1 złr. w. a., gulden albo floren = 61,742 kop.
  • 1 marka niemiecka w złocie = 30,871 kop.
  • 1 talar  = 3 marki.

Zgłoś nowe hasło

Imię *
Adres e-mail *
Zgłaszane hasło
Opis hasła